Mới bước vào đầu vụ mía đường năm nay (2010-2011), tại ĐBSCL nơi có 10 NM đường công suất lớn lại tái diễn tranh mua nguyên liệu gay gắt hơn hẳn những năm trước đây. Bất chấp những thỏa thuận ban đầu trước khi vào vụ, Cty NIVL (Ấn Độ) vốn 100% nước ngoài đã phá rào, nâng giá thu mua mía khiến cho 9 NM đường trong vùng phản ứng. Ông Nguyễn Thành Long – Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam - trả lời phỏng vấn của NNVN:
>> Tranh chấp mía nguyên liệu ở ĐBSCL: Thủ phạm mang tên NIVL - Ấn Độ
>> Thương lái ''ôm'' mía, NM ngồi nhìn
Vậy Hiệp hội có biện pháp gì chấn chỉnh để không tiếp tục xảy ra tình trạng này?
Xảy ra chuyện vừa qua nếu đổ cho ông chủ DN NIVL người Ấn Độ là chưa đúng mà do cá nhân giám đốc điều hành của DN là người Việt chỉ nghĩ tới quyền lợi cục bộ của NIVL, bất chấp thiệt hại chung của cả khối DN có 9 NM trong tiểu vùng. Sự việc này tiếp tục làm xấu đi tập quán SX mía, cách mua bán mía của nông dân và các NM trong vùng đã gầy dựng trong những năm qua.
Hơn nữa trong 9 NM đường đều là thành viên Hiệp hội vẫn chấp hành tốt thì chỉ có NIVL không là hội viên.Hiệp hội có can thiệp họ cũng bất chấp, vì cho rằng họ không vi phạm pháp luật.
Đường cát đang tăng giá có phải là yếu tố tác động chính trong cuộc cạnh tranh nguyên liệu mía quyết liệt ở ĐBSCL?
Không hẳn như vậy, đó chỉ là một trong những yếu tố góp phần vào làm nóng lên cuộc cạnh tranh. Cái gốc là do mía nguyên liệu thiếu và lượng đường trong nước hiện đang thiếu hụt, trong khi năng lực các NM trong vùng thừa công suất. Nông dân trồng mía chưa nhiều, sản lượng mía có hạn. Còn chuyện đường cát đột ngột tăng giá cao, bán sỉ 18.000đ/kg, giá bán lẻ 20.000-21.000đ/kg theo dự đoán sẽ sớm hạ nhiệt.
Như thế có nghĩa là giá đường, giá mía hiện nay là hợp lý?
Hiện nay các NM đường miền Bắc, Trung và ĐBSCL đang vào vụ, kể cả Thái Lan nữa. Vì phải kể cả Thái Lan, nước cùng trong khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) nên sản lượng đường cung ra thị trường như “bình thông nhau”, sắp tới sẽ dồi dào hơn. Giá đường có thể ổn định ở mức bán buôn 15.000 đến 17.000đ/kg. Còn như giá thu mua căn cứ theo tại NM Đường Phụng Hiệp 11.000đ/kg mía 10 CCS (chữ đường) là hợp lý.
Một số NM đường trong vùng cho biết mía hiện có chữ đường bình quân 7-8 CCS mà hiệu suất 14 kg mía cho 1kg đường, nếu cộng chi phí mía nguyên liệu và chi phí chế biến ra giá thành đường 16.000đ/kg. Như vậy bây giờ điều chỉnh giá mía tăng thêm hơn nữa thì khó có NM nào có lãi.
Cạnh tranh nguyên liệu, nhìn kía cạnh nào đó đã ép NM thu mua mía giá cao, nông dân có lợi. Cách làm của NIVL tuy “khuấy động” vùng nguyên liệu, nhưng nông dân được lợi hơn, là Chủ tịch Hiệp hội MĐVN ông nghĩ sao?
Việc này nhiều năm qua chúng tôi đã thấy. Cái lợi của nông dân có được thì mới duy trì vùng nguyên liệu ổn định. Tuy nhiên tính trong chuỗi giá trị phải chia ra cho người trồng mía, nhà chế biến, người tiêu dùng…và sau cùng giá đường do thị trường quyết định. Nếu cách tính với một miếng bánh như vậy, trước mắt nông dân có lợi nhưng kiểu cạnh tranh phá giá về lâu dài nông dân sẽ kiệt quệ.
Như năm ngoái đây, các NM đường trong vùng cùng thu mua giá mía đẩy lên rất cao, nông dân trồng mía ai cũng có lãi nhiều. Tới cuối vụ tổng kết các NM Kiên Giang, Thới Bình (Cà Mau), Bến Tre, Long Mỹ Phát (Hậu Giang) đều lỗ, NM Sóc Trăng hòa vốn. Nói cách khác nếu đẩy giá mía tăng cao thì sức bền trong cạnh tranh của các NM trong tương lai không còn. NM lỗ lã, thiếu tiền, thiếu chi phí đầu tư cải tiến công nghệ thì dù nông dân trồng mía có giàu lên thì ngành mía đường cũng khó phát triển. Theo Bộ NN- PTNT, trong những năm tới qui hoạch vùng trồng mía ở ĐBSCL sẽ tăng lên 90.000ha. Nhưng niên vụ mía năm nay (2010-2011) ĐBSCL chỉ có hơn 50.000ha. Vì thiếu nguyên liệu nên cuộc cạnh tranh mua mía giữa các NM đường trong vùng luôn căng thẳng.
Hơn nữa nếu chăm bẳm cạnh tranh như NIVL bằng cách thu mua mía xô, mía non sẽ làm cho nông dân ỷ lại, vì trồng mía kiểu nào, mía non, mía lẫn tạp chất trộn vào cũng bán được. Vậy thì nông cần gì học kỹ thuật canh tác, cần tìm chi giống mía mới để trồng? Tôi nghĩ đây là con đường thụt lùi. Các NM đường trong vùng nếu vào cuộc cạnh tranh cùng NIVL bằng cách này là đường cùng. Còn cạnh tranh như cách 9 người xây dựng mà có 1 người phá là không công bằng.
NIVL là DN đầu tư nước ngoài, không phải là thành viên Hiệp hội MĐVN, vậy hiệp hội sẽ phải làm gì với DN này?
Hiệp hội sẽ có biện pháp liên kết bảo vệ quyền lợi các thành viên, giữ vững vùng nguyên liệu để có khả năng đối phó với một DN nào đó làm ăn theo kiểu cách bất hợp tác. Xu hướng hiện nay là nếu DN đứng riêng sẽ khó phát triển.
