Sau nhiều ngày đeo bám địa bàn vùng sâu, vùng xa thuộc các tỉnh Lâm Đồng, Bình Thuận, Đồng Nai để ghi nhận tình hình kinh doanh phân bón (PB), PV NNVN đã phát hiện ra việc buôn bán PB đang vô cùng bát nháo, đặc biệt là thị trường phân hữu cơ.
“Ma trận” phân hữu cơ
Phân hữu cơ đang là lựa chọn của nhiều nông dân bởi ngoài khả năng đem lại dinh dưỡng cao cho cây trồng thì nó còn có tác dụng cải tạo cho đất tơi xốp. Thế nhưng, để lựa chọn được hãng PB có uy tín, chất lượng trong bối cảnh “ma trận phân hữu cơ” có lẽ đối với nông dân lúc này là việc không hề đơn giản.
“Sản phẩm của USA” SX ở Long Thành
Ngày 26/4, chúng tôi về thôn Minh Hoà, xã Hàm Minh, huyện Hàm Thuận Nam (Bình Thuận) nghe nhiều người dân trồng thanh long ca thán về việc bón phân hữu cơ không có tác dụng. Nông dân Hoàng Văn Bảy thở dài: “Bây giờ phân hữu cơ nhiều loại quá, hãng nào cũng ghi hàm lượng phân gà, cút cao nhưng tôi thử bón một số loại mà không thấy cây có biểu hiện tốt hơn, chỉ thấy tốn kém thêm”.
Theo tìm hiểu của PV NNVN, thị trường phân hữu cơ hiện có “Phân gà, cút đã xử lý” của Cty CP Phân bón Việt Mỹ là nằm trong “danh mục PB được phép SX và kinh doanh & sử dụng tại Việt Nam - gọi tắt là danh mục”, nhưng hiện thị trường có tới cả chục loại. Tại thôn Minh Hoà có cơ sở PB lớn nhất là Gia Khải cung cấp cho cả một vùng rộng lớn. Chỉ một đại lý này, chúng tôi ghi nhận đang bán tới 3 loại phân bón hữu cơ của các hãng khác nhau như “phân gà xử lý” của Cty TNHH Hữu cơ Humix (sản xuất tại Chi nhánh xã Tam Phước, Long Thành, Đồng Nai) với lời quảng cáo nghe khá “kêu”:“Tăng cường hiệu lực bằng AGROTAN, sản phẩm của USA”.
Ngó qua phần nguyên liệu chúng tôi thấy ghi: “phân gà xử lý 85%”, còn lại các thành phần được ghi như: “bột tôm cá ghẹ, bột rong biển, vi lượng tổng hợp, các vi sinh vật hữu ích, than bùn hoạt hoá” lại không thấy ghi % nào. Sản phẩm này được đóng thành từng bao 50kg bán với giá 200.000đ/bao (tương đương 400.000đ/tạ). - Một nông dân thắc mắc: “Phân này ghi “sản phẩm của USA” sao lại sản xuất ở Long Thành?”.
Cũng là phân hữu cơ được quảng bá “hoành tráng” ngay cạnh đống phân của Humix là phân bón hữu cơ của Cty CP Phân bón Nga Mỹ (P.13, Q. Bình Thạnh, TP.HCM) được quảng cáo với 15% chất hữu cơ, đạm 0,5%, độ ẩm 30% được đóng thành từng bao 50kg/bao bán với giá 175.000đ/tạ. Cũng chủng loại PB hữu cơ nhưng có giá rẻ hơn tới 1/4 so với giá phân Humix là phân của Cty TNHH MTV TM-SX Huy Bảo (xã Sông Xoài, Tân Thành, Bà Rịa, Vũng Tàu) giá 150.000đ/bao (tương đương 300.000đ/tạ). Đáng chú ý ở mục thành phần của phân chỉ ghi chung chung: “Phân gà xử lý bằng men sinh học EM và tập đoàn nấm Trichoderma; bổ sung bã bùn, bột rong biển, bột cá”.
Chúng tôi hỏi anh K, chủ cửa hàng PB Gia Khải: “Hiện có nhiều hãng PB cùng sản xuất một loại sản phẩm như phân hữu cơ nhưng với giá chênh nhau cả 100.000đ/tạ, anh có biết vì sao không?. "Tôi cũng không quan tâm lắm vì chỉ nhập để bán. Bà con thích loại nào mình bán loại đó”. K cho biết. - Theo quy định, người bán hàng phải biết rõ loại PB hữu cơ đang bán nằm trong danh mục được Bộ NN-PTNT cho phép, vậy anh có danh mục cấp phép những loại PB đang bán không? – Hỏi đến đây thì K trả lời là “Có”, nhưng không trưng ra vì bảo... để trong nhà.
Sau đó K mới phân bua: “Em mua bán PB chủ yếu là hàng có hoá đơn, chứng từ đầy đủ thì mua, thực tình chuyện PB có nằm trong danh mục hay không em không quan tâm”. K khẳng định “hiện nay thị trường có quá nhiều sản phẩm PB hữu cơ, nông dân giờ cũng khó mà chọn”.
Ngày 29/4, chúng tôi về Đạ Tẻh, Lâm Đồng nơi người dân đang đổ xô trồng cao su và nhiều cây công nghiệp, hoa màu khác nên PB đang bán chạy như tôm tươi. Tại đại lý Ngọc Quảng (KP 4A, Thị trấn Đạ Tẻh - đại lý lớn thứ nhì ở huyện này) chúng tôi ghi nhận nơi đây ngoài PB Việt Mỹ (có trong danh mục) còn có “phân gà xử lý” của Cty Vân Nguyên (số 19 đường số 6 KDC Thăng Long, Q. Bình Tân, TP.HCM) bán với giá 360 ngàn/tạ. Tuy nhiên khi chúng tôi hỏi ông Trần Ngọc Quảng chủ đại lý: “Cty Vân Nguyên có cung cấp cho ông danh mục phân bón họ bán không?” thì ông Quảng lắc đầu nguầy nguậy.
Chúng tôi tìm đến đại lý PB Quốc Hưng, lớn nhất huyện Đạ Tẻh – nơi đang bán “phân gà ủ hoai đã qua xử lý” của Cty TNHH SXTM-DV Hoá Nông (Cty Hoá Nông, số 252 đường TA32 phường Thới An, Q. 12, TP.HCM). Khi nghe chúng tôi “nghi vấn” tại đây đang bán sản phẩm không nằm trong danh mục cho phép, ông Đặng Quốc Hưng, chủ đại lý PB này liền bốc điện thoại vờ cho biết vừa có “đoàn kiểm tra xuống lấy mẫu” tức thì phía công ty vồn vã: “Anh cho em xin số của anh trưởng đoàn để em giải quyết là xong ngay”.
Đại lý và DN “đi đêm”
Đáng chú ý, hiện nay để làm đại lý cấp 1 cho một số hãng PB lớn là chuyện không phải dễ. Gần đây, người viết bài này được một người quen thẳng thừng “ngã giá” sẵn sàng chi 50 triệu để giúp họ làm đại lý cấp 1 cho một Cty PB.
K cho hay: "Mấy ông PB khác mỗi khi tăng giá là thông báo trước cho em cả tuần để có thời gian nhập hàng chờ giá lên thì bán ra. Nhưng ông Humix mai lên giá thì 5 giờ chiều nay mới báo nên không lấy kịp hàng”. K nói toạc: “Em bán hết lô hàng này mà ông Humix “cứ kiểu làm ăn như thế” là em không thèm bán nữa cho bõ ghét. Làm ăn mà không chịu bảo hộ”. Từ thông tin của K, chúng tôi đã xác minh nhiều đại lý PB khác thì thấy đúng là có sự “đi đêm” của không ít Cty PB và các đại lý nhằm bán được nhiều hàng.
Một chủ đại lý cấp 1 có quy mô khá ở Bình Thuận nói riêng với tôi, “chỉ cần giá PB tăng một lần cũng kiếm được cả trăm triệu, một năm tăng vài lần là sống khoẻ re”. Quả thực lâu nay chúng tôi chỉ nghe đồn thổi, nhưng chính nhiều đại lý ở Bình Thuận, Lâm Đồng sau khi nghe tôi giới thiệu rằng mình đang muốn tìm hiểu để mở đại lý PB ở Đồng Nai đã “bật mí” ngay khiến chúng tôi không khỏi sửng sốt.
K còn thừa nhận, nhiều Cty hay bán kiểu “mua 10 tấn, tặng 1 tấn” và còn hào phóng chiết khấu với tỷ lệ cao để đại lý bán hàng, đồng thời mỗi năm còn có thêm khoản “hỗ trợ” từ vài chục triệu đến cả trăm triệu cho đại lý nào bán được nhiều hàng. Điều này cũng lý giải vì sao các đại lý PB luôn giàu kếch xù, còn nông dân thì điêu đứng nếu vớ phải loại PB rởm hoặc kém chất lượng. Bên cạnh đó, nông dân dường như còn đang phải mua hàng với giá “hớ”, không đúng với giá trị thật của nó. (Còn nữa)
