Tại hội trường QH chiều ngày 26/5, sự cần thiết phải sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) được bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội tóm gọn: qua 7 năm thi hành, Luật BHXH mới bao phủ khoảng 20% lực lượng lao động; công thức tính lương hưu chưa hợp lý; thời gian đóng BHXH ngắn; số người nhận trợ cấp một lần tăng; mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH thấp so với thu nhập thực tế của người lao động. Đặc biệt, tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH chưa giảm; quỹ BHXH ngắn hạn kết dư lớn...
Tuy nhiên, bà Mai lại dành nhiều thời gian khi chỉ ra những “khuyến điểm” mà Ban soạn thảo dự án thuộc Bộ LĐ-TBXH chưa làm rõ khi xây dựng, khiến cho nhiều đại biểu ý kiến. Đối với việc giải quyết BHXH một lần cho các đối tượng thuộc lực lượng vũ trang quy định tại Điều 59, hiện còn có hai loại ý kiến khác nhau.
Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, việc ưu tiên trong giải quyết chế độ BHXH một lần với đối tượng này là chưa phù hợp nên cần quy định để nhóm đối tượng này tiếp tục tham gia BHXH đến khi đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Loại ý kiến thứ hai đồng ý với việc giải quyết ngay chế độ BHXH một lần ngay khi xuất ngũ, dù không đủ điều kiện để hưởng lương hưu. Bởi vì đa số là thanh niên thực hiện nghĩa vụ quân sự (thời gian từ 18 đến 24 tháng), chủ yếu là lao động tự do và sản xuất nông nghiệp ở địa phương. Theo bà Mai, Ủy ban tán thành và kiến nghị nên sửa theo nhóm ý kiến thứ 2.
Bà Mai nói tiếp, dự án cũng chưa làm rõ đến việc quản lý và sử dụng quỹ BHXH từ năm 2007 đến nay. Thẩm tra dự án thì thấy, Quỹ hưu trí và tử tuất ngày càng có xu hướng mất cân đối bởi dự báo, với các chính sách như hiện hành, Quỹ hưu trí và tử tuất sẽ có số thu bằng số chi vào năm 2021.
Từ năm 2022 trở đi để đảm bảo chi chế độ hưu trí, tử tuất, ngoài số thu trong năm phải trích thêm từ số dư của tồn tích Quỹ và đến năm 2034 thì số thu BHXH trong năm và số dư tồn tích Quỹ không đảm bảo khả năng chi trả. Nguyên nhân chủ yếu do mất cân đối trong đóng - hưởng BHXH; mức đóng thấp, mức hưởng cao; thời gian đóng ngắn, thời gian hưởng dài.
Ngoài ra, còn do việc chưa tuân thủ pháp luật (còn khoảng hơn 20% chưa tham gia BHXH bắt buộc), nợ đọng BHXH còn lớn khi cuối năm 2013, con số nợ lên đến gần 4.800 tỷ đồng. Bà Mai kiến nghị: để tăng tính an sinh cho người lao động các chính sách không chỉ hướng đến mục tiêu mở rộng đối tượng mà còn phải nâng mức lương hưu và đảm bảo khả năng an toàn, cân đối Quỹ BHXH.
Đặc biệt, về điều kiện hưởng lương hưu mà nhiều người dân đang quan tâm, mặc dù Việt Nam đang trong thời kỳ “dân số vàng” với lực lượng lao động đã đạt tới 52,3 triệu người nhưng đồng thời cũng đã bước vào giai đoạn già hóa dân số (năm 2012, tỷ lệ người cao tuổi trên 60 tuổi là hơn 9 triệu người, chiếm hơn 10% dân số; tỷ lệ người trên 65 tuổi chiếm 7,1% dân số).
Vì vậy, để đảm bảo cân đối quỹ bảo hiểm hưu trí, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về lộ trình tăng thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu của người lao động. Theo đó, từ năm 2016 trở đi, điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu của cán bộ, công chức, viên chức cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam.
Từ năm 2020 trở đi, điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu của các nhóm đối tượng còn lại (trừ nhóm lực lượng vũ trang và người làm công tác cơ yếu) cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam.
Về vấn đề này hiện có hai loại ý kiến: loại ý kiến thứ nhất tán thành với dự thảo Luật quy định về lộ trình tăng thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu. Có nghĩa phải đến năm 2031 (sau 15 năm) thì tuổi nghỉ hưu của nữ mới đạt 60 tuổi và đến năm 2022 (sau 6 năm) thì tuổi nghỉ hưu của nam mới đạt 62 tuổi.
Loại ý kiến thứ hai thì đề nghị thực hiện Điều 187 của Bộ luật Lao động đó là: nâng tuổi nghỉ hưu đối với người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, người lao động làm công tác quản lý và một số trường hợp đặc biệt khác.
“Ủy ban tán thành với ý kiến thứ 2 và thấy rằng cần điều chỉnh chính sách bảo hiểm hưu trí thông qua việc nâng thời gian tham gia BHXH đồng bộ với việc nâng tuổi nghỉ hưu của người lao động” - bà Mai nói.
