Bấp bênh lao động nông thôn

Lao động nông thôn dễ gặp nhiều rủi ro về quyền lợi

Lao động già

Theo kết quả đánh giá của Cục Việc làm, Bộ LĐTB-XH, 10 năm qua (2001-2010), đã có 15 triệu lao động nông thôn có việc làm thì khoảng 50% trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhóm đối tượng này có việc nhưng năng suất lao động rất thấp (năng suất trong ngành nông nghiệp chỉ bằng 1/4 ngành công nghiệp và bằng 1/3 ngành dịch vụ). Cũng trong 10 năm, có khoảng 65% DN là DN nhỏ hoặc siêu nhỏ có năng suất thấp, sức cạnh tranh yếu, hoạt động thiếu hiệu quả và sản xuất các sản phẩm thiếu giá trị gia tăng.

Kết quả cũng cho thấy, phần lớn lao động nông thôn dễ gặp phải rủi ro khi không được bảo vệ bởi hệ thống bảo trợ xã hội vì họ làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp hoặc khu vực phi chính thức. Trong khi nhận thức cũng như việc tuân thủ quy định đóng bảo hiểm xã hội của các DN, đặc biệt là các DNTN trong nước còn kém. Nông thôn đang dư thừa lao động phổ thông, thiếu lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật khá phổ biến, nhiều DN ngày càng gặp khó khăn trong tuyển dụng, đặc biệt là tại các khu công nghiệp và chế xuất phía Nam.

Khó “rút” được lao động nông thôn

Có mặt tại Hội thảo quốc gia về Chiến lược việc làm Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 do Bộ LĐTB-XH tổ chức mới đây, Tiến sĩ Papola, chuyên gia của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) bổ sung: khi tiến hành khảo sát nhu cầu lao động tại Việt Nam thì thấy rằng, tuy việc làm đã tăng, số người có việc làm được ước tính tăng từ khoảng 35,60 triệu người năm 1997 lên 48,02 triệu người năm 2009. Nhưng điều đó cũng không làm giảm thất nghiệp: số người thất nghiệp đã tăng từ 1,05 triệu người năm 1997 lên 1,29 triệu người năm 2009. Tỷ lệ thất nghiệp đã giảm từ 2,9% năm 1997 xuống 2,3% năm 2000, nhưng đến năm 2009 lại tăng lên 2,6%.

Số người thất nghiệp và tỷ lệ thất nghiệp tăng lên đáng kể trong năm 2008 và 2009 do tác động kinh tế của khủng hoảng tài chính toàn cầu. Hay như Đề án 1956 đặt mục tiêu đào tạo mỗi năm 1 triệu lao động nông thôn, trong đó số lao động nông thôn được đào tạo nghề nông nghiệp chiếm khoảng 1/3. Tuy nhiên, do năng suất lao động trong nông nghiệp thấp nên nông nghiệp đang ngày càng không thu hút được những lao động trẻ. Xu hướng già hóa lao động nông nghiệp chính là một thực trang thấy rõ.

Cũng trong lần khảo sát này, nhóm chuyên gia của ILO nhận thấy, khoảng 3/4 trong tổng số việc làm được đánh giá là “dễ bị tổn thương”, như việc làm gia đình không được trả lương hoặc tự làm; thu nhập không ổn định và dao động. Dự báo, 10 năm nữa, lao động trong ngành nông nghiệp sẽ giảm xuống cả về tỷ trọng và số lượng, trong khi đó số lao động trong ngành thương mại và dịch vụ sẽ tăng lên cả về tỷ trọng và số lượng.

Giảm bớt đầu tư vào “cá lớn”

Tiếp nhận đóng góp, Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH Phạm Thị Hải Chuyền cho hay, chiến lược việc làm Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 sẽ hướng tới mục tiêu: nâng cao chất lượng lao động, gắn đào tạo nghề với giải quyết việc làm. Trong 19 ngành cơ bản thì nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp sẽ tiếp tục cung cấp nhân lực cho các ngành khác. Đồng thời sẽ phải tăng tỉ lệ lao động qua đào tạo lên 70%, trong đó, lao động qua đào tạo nghề đạt trên 55% để đáp ứng nhu cầu lao động cho gần 56 triệu người vào năm 2015 và 62,2 triệu người vào năm 2020.