Bất hợp lý chế độ BHXH đối với quân nhân phục viên trước năm 1993

* Kiến nghị BHXH Việt Nam trình Chính phủ sửa đổi

Đầu những năm 90 thế kỷ trước, sau khi các đơn vị quân đội ở Campuchia rút về nước, Việt Nam- Trung Quốc bình thường hóa quan hệ, một số đơn vị quân đội phải sáp nhập, hoặc giải thể; không ít sỹ quan có từ 15 năm đến dưới 20 năm tuổi quân phải phục viên sớm. Nhiều người trong số họ vừa tham gia chiến đấu giải phóng miền Nam, đánh Polpot vừa tham gia chiến đấu ở mặt trận biên giới phía Bắc năm 1979. Khi phục viên, đa số họ có quân hàm từ Đại úy đến Thiếu tá.
 

Thiệt đơn thiệt kép

Sau 15 đến hơn 19 năm công tác trong quân đội ở giai đoạn chiến tranh ác liệt nhất, nhưng khi rời khỏi quân ngũ họ chỉ nhận số tiền theo chế độ phục viên ít ỏi khoảng 2,5 đến 3 triệu đồng/người. Trở về đời thường, đối tượng này tiếp tục gặp vô vàn khó khăn, ai nấy đều bươn chải đủ nghề mưu sinh. Do tuổi đã cao, nghề nghiệp không ổn định, đa số họ phải làm những nghề phổ thông kiếm sống. Số cựu quân nhân xin được việc chuyển ngành tiếp tục công tác không nhiều.

Hơn nữa, ở giai đoạn đó, việc chuyển ngành cũng chỉ được phép thực hiện trong khoảng thời gian không quá 6 tháng kể từ ngày phục viên, nên nhiều người đành ngậm ngùi bỏ lỡ cơ hội làm việc tiếp tại các cơ quan, doanh nghiệp Nhà nước. Nhiều năm sau khi trở về, có người xin việc làm thì tham gia đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc. Tuy vậy, do chuyên môn trong quân đội không phù hợp với công việc mới, họ phải làm những công việc hưởng mức lương thấp.

Năm 2008, Chính phủ ban hành Quyết định 142/2008/QĐ- TTg về thực hiện chế độ đối với quân nhân tham gia kháng chiến có từ 15 năm đến dưới 20 năm tuổi quân phục viên, xuất ngũ về địa phương, đối tượng này được hưởng chế độ trợ cấp hàng tháng. Đối với những người không hưởng trợ cấp theo Quyết định 142, do thời gian sau này tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc, họ được hưởng chế độ cộng dồn thời gian công tác trong quân đội để hưởng chế độ BHXH, theo Nghị định 153/2013/NĐ- CP. Hiện nay, đối tượng này bắt đầu đến tuổi nghỉ hưu thì họ lại đối mặt với sự thiệt thòi rất lớn do lương hưu quá thấp.

Nghị định 115/ 2015/NĐ- CP ban hành ngày 11/11/2015 tại điều 9 quy định mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu, trợ cấp một lần, mục 3 nêu rõ: Người lao động vừa có thời gian đóng BHXH thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH chung của các thời gian, trong đó giai đoạn đóng BHXH do người sử dụng lao động quyết định tính bình quân toàn bộ thời gian, từ đó lương hưu rất thấp.

Trong khi đó, với đối tượng quân nhân chuyển ngành được phép lấy mức lương thời gian cao nhất để tính lương hưu, cho dù thời gian công tác ở khu vực dân sự thấp hơn giai đoạn ở quân đội. Đối tượng này còn được tính % (phần trăm) thâm niên nghề thời gian công tác trong quân đội vào lương hưu. Còn đối với quân nhân tham gia kháng chiến có từ 15 đến dưới 20 năm tuổi quân phục viên trước ngày 15/12/1993, sau đó tiếp tục làm việc và đóng BHXH bắt buộc nhiều năm nữa, thì không được hưởng chế độ này.

Trong khi, nếu chuyển ngành họ được bảo lưu lương quân hàm 3 năm sau khi chuyển ngành mới chuyển sang lương mới phù hợp với công việc đảm nhiệm; còn với quân nhân phục viên khi vào làm việc tại cơ quan, đơn vị mới, họ phải làm lại từ đầu với mức lương nói chung là rất thấp. Nói đúng hơn, với quân nhân phục viên họ liên tục gánh chịu hết từ thiệt thòi này đến thiệt thòi khác. Đến khi họ nghỉ hưu cho dù đã đóng BHXH bắt buộc 35- 40 năm, với cách tính này, nhiều người chỉ hưởng mức lương 2-3 triệu đồng/tháng.
 

Cần sửa đổi chính sách gấp

Thực ra, về bản chất tham gia BHXH bắt buộc của 2 đối tượng quân nhân chuyển ngành và quân nhân có trên 15 đến dưới 20 năm tuổi quân phục viên sau đó tiếp tục công tác đóng BHXH bắt buộc, không khác nhau là mấy.

Lấy ví dụ: 2 người cùng nhập ngũ tháng 2/1975, đều có quân hàm Đại úy, tháng 2/1992, một người chuyển ngành, một người phục viên. Người chuyển ngành ra làm nhân viên của cơ quan Nhà nước, cho dù mức lương anh ta đảm nhiệm thấp nhưng 3 năm sau khi chuyển ngành vẫn hưởng lương Đại úy theo chính sách bảo lưu lương. Công tác thêm 13 năm nữa, anh ta nghỉ hưu. Cho dù mức lương thời gian sau này thấp, anh ta vẫn được lấy mức lương Đại úy để tính lương hưu. Còn với người phục viên thì không được lấy mức lương Đại úy để tính lương hưu mà lấy bình quân lương tháng toàn bộ 2 thời gian công tác để tính. Từ đó họ hưởng lương rất thấp.

 Trong khi cả 2 người đều có thời gian công tác trong quân đội và quân hàm như nhau, có thời gian đóng BHXH bắt buộc sau này như nhau, thậm chí cương vị công tác và mức lương của người phục viên đảm nhiệm sau này có khi cao hơn nhiều so với cương vị và mức lương của người chuyển ngành. Và đây là bất cập không nhỏ trong thực hiện chế độ BHXH hiện nay, nhất là đối với những quân nhân tham gia kháng chiến, từng vào sinh ra tử phục viên trước ngày 15/12/1993, tiếp tục tham gia công tác đóng BHXH bắt buộc nhiều năm nữa.

Từ thực trạng nêu trên, thiết nghĩ cơ quan chức năng mà cụ thể ở đây là Bảo hiểm xã hội Việt Nam cần tư vấn, kiến nghị Chính phủ xem xét, sửa đổi chính sách nhằm giải quyết hợp lý chế độ BHXH với đối tượng là quân nhân tham gia kháng chiến có từ 15 đến dưới 20 năm tuổi quân phục viên trước ngày 15/12/1999, tiếp tục đóng BHXH bắt buộc, để họ bớt thiệt thòi. Cho họ hưởng chế độ BHXH như đối tượng chuyển ngành là phù hợp nhất, bởi họ có quyền hưởng điều đó, bởi cách đây 27- 28 năm họ đã hưởng lương với hệ số 5.4 đến 6.0.