Mới đây Bộ NN- PTNT đã họp ở Nam Định để sơ kết tình hình sản xuất giống lúa lai vụ đông xuân và kế hoạch vụ mùa cho các tỉnh phía Bắc.
Theo Cục Trồng trọt, vụ ĐX 2010-2011 diện tích sản xuất các giống lúa lai thương phẩm khoảng 395.189 ha, cao hơn so với vụ ĐX 2009-2010 khoảng trên 10.000 ha, trong đó vùng tăng diện tích chủ yếu là vùng ĐBSH khoảng 10.000 ha. Điều này cho thấy nhu cầu của nước ta về các giống lúa lai ngắn ngày, chất lượng khá ngày càng tăng cao.
Thực tế cho thấy trong vụ đông xuân 2010-2011, điều kiện thời tiết bất thường, rét đậm rét hại kéo dài, độ ẩm không khí cao, số giờ nắng trong ngày ít đã hạn chế tới quá trình hấp thu dinh dưỡng, quang hợp và đẻ nhánh của cây. Các giống lúa lai thể hiện khả năng sinh trưởng phát triển, chống chịu tốt hơn lúa thuần. Đây là một tiền đề đảm bảo để mở rộng diện tích lúa lai trong các vụ tới, nhất là khi thời tiết ngày càng có nhiều biến động bất thường.
Về tình hình sản xuất giống, diện tích sản xuất dòng bố mẹ các tổ hợp lúa lai hệ hai dòng giảm đáng kể so với vụ ĐX 2009- 2010 do các đơn vị nhân dòng mẹ đa số là các tổ hợp lúa lai hai dòng mẫn cảm nhiệt độ nên các dòng mẹ của các tổ hợp này chủ yếu sẽ được nhân trong vụ mùa tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Sơn La. Mặt khác các đơn vị hiện vẫn còn lượng giống bố mẹ dự trữ để sản xuất trong vụ mùa.
Diện tích dòng mẹ của các tổ hợp lúa lai sản xuất trong vụ ĐX này khoảng 40 ha, dự kiến sản lượng khoảng 100 tấn; dòng bố 12 ha, sản lượng 6 tấn. Như vậy với lượng giống dự trữ trong kho và sản xuất trong vụ ĐX này có thể sản xuất được khoảng trên 4.000 ha F1 trong vụ mùa 2011 và vụ ĐX 2011-2012.
Diện tích sản xuất hạt lai F1 vụ ĐX 2010-2011 đạt 1.360,9 ha, thấp hơn so với vụ ĐX năm trước trên 600 ha, trong đó các tổ hợp lúa lai hai dòng là 115 ha, các tổ hợp lúa lai 3 dòng là 1.246 ha. Hai tỉnh có diện tích sản xuất hạt lai F1 lớn nhất là tỉnh Quảng Nam 304 ha, Đắk Lắk 471 ha, chiếm gần 60% diện tích cả nước, chủ yếu là các tổ hợp lúa lai ba dòng.
Không may là ở hai vùng “đất hứa” cho sản xuất giống đều dính sự cố lớn. Tại Đắk Lắk ở thời điểm tung phấn do ảnh hưởng của gió mùa đông bắc, thời tiết lạnh, mưa nhiều, tiếp đến nắng nóng, ẩm độ không khí rất thấp làm ảnh hưởng xấu đến quá trình thụ phấn, kết hạt của dòng mẹ. Năng suất hạt lai F1 giảm mạnh khoảng 80%, thậm chí một số tổ hợp như Bio404, Bắc ưu 903 bị mất trắng, thiệt hại rất lớn. Ở Quảng Nam sản xuất trên 350 ha lúa lai F1 trong đó có trên 200 ha là các tổ hợp lúa lai ba dòng, thời tiết âm u và mưa đúng vào giai đoạn các trà lúa đang trỗ (khoảng 81 ha) nên dòng bố không thể tung phấn được, làm năng suất bị giảm đáng kể, chỉ đạt khoảng 1 tấn/ha.
Các địa phương khác như Thanh Hoá, Nam Định, Lào Cai, Cần Thơ, Hậu Giang… sản xuất khoảng gần 500 ha các tổ hợp lúa lai ba dòng như: CT16, Nhị ưu 838, LC25… lúa sinh trưởng, phát triển tốt, năng suất trung bình khoảng 23 tạ/ha, sản lượng ước khoảng 1.200 tấn. Đối với diện tích sản xuất hạt lai F1 hệ 2 dòng năng suất lúa khá cao, đạt khoảng 30 tạ/ha, sản lượng ước khoảng 400 tấn.
Thứ trưởng Bùi Bá Bổng: "Sắp tới chúng ta sẽ thí điểm nhà nước đặt hàng, hợp đồng với nhà khoa học để nghiên cứu ra những giống lúa lai mới theo yêu cầu với những đãi ngộ xứng đáng và ràng buộc trách nhiệm thật cụ thể”.
Qua kết quả sản xuất hạt giống lúa lai F1 trong nước vụ đông xuân năm nay cho thấy: Một số tổ hợp lúa lai hai dòng chủ lực như: TH3-3, TH3-4, VL20, VL24 sản xuất tại các tỉnh Nam Trung bộ và Tây Nguyên đã giảm rất mạnh do diễn biến thời tiết thất thường, ảnh hưởng nghiêm trọng tới độ thuần của hạt lai F1. Vì vậy các đơn vị có xu hướng chuyển sản xuất hạt lai F1 của các tổ hợp chủ lực này trong vụ mùa ra các tỉnh phía Bắc để đảm bảo an toàn hơn.
Theo Cục Trồng trọt, kế hoạch sản xuất lúa lai F1 trong vụ mùa 2011 tại các tỉnh phía Bắc là 1.200 ha với sản lượng 3.000 tấn (vụ mùa 2010 diện tích 849 ha, sản lượng 2.000 tấn). Sản lượng hạt giống lúa lai F1 trong nước vụ ĐX năm 2010-2011 ước tính sản lượng đạt gần 3.000 tấn, chỉ đáp ứng được khoảng 30% diện tích, trong đó nhu cầu giống lúa lai cho vụ HT và vụ mùa tại các tỉnh phía Bắc khoảng 8.000-10.000 tấn. Do vậy các địa phương cần chủ động chuẩn bị nguồn giống lúa lai ngay từ đầu vụ nhằm đạt đủ kế hoạch diện tích đề ra.
Về vấn đề muôn thủa, tỷ lệ lép vế của giống lúa lai nội trước lúa ngoại, Thứ trưởng Bùi Bá Bổng nhận xét: “Mười năm qua sản lượng hạt giống lúa lai trong nước vẫn chỉ chiếm cỡ 20% diện tích là rất khiêm tốn. Hiện nay có một số dấu hiện tốt như xuất hiện nhiều doanh nghiệp VN sản xuất hạt giống lai, như thêm một số giống lúa lai mới nội địa, như hình thành những vùng sản xuất tập trung tiện cho làm giống lai… Để tăng tỷ lệ nội địa hóa giống lúa lai, chúng ta phải làm tốt hơn nữa khâu cung ứng giống bố mẹ, phải có thêm những tổ hợp mới hơn…".
