Lúa ĐX ở Nam bộ đang thu hoạch cuối vụ. Một số địa phương vừa gặt lúa xong đã xuống giống hơn 300.000 ha lúa xuân hè (hay còn gọi là HT sớm) giữa lúc căng thẳng vì khô hạn, mặn xâm nhập bủa vây vùng ven biển. NNVN có cuộc trao đổi với GS.TS Bùi Chí Bửu về giải pháp đối phó, yểm trợ kỹ thuật giúp nông dân tiếp tục trúng mùa.
Vụ lúa ĐX lại thắng nhưng vụ HT đang gặp thời tiết diễn biến bất lợi, có ảnh hưởng đến năng suất?
Năng suất lúa vụ ĐX lúa đã chạm trần. Ở các nước trên thế giới năng suất lúa tăng dưới 1% còn Việt Nam hiện nay tăng từ 1,65 - 2%, xếp vào loại tuyệt vời, gấp đôi thế giới. Trình độ thâm canh của nước ta gây nhạc nhiên cả thế giới. Hiện nay vụ HT có năng suất bình quân tăng cao nhất 170 kg/ha, vụ ĐX chỉ tăng 50 kg/ha, vụ TĐ tăng 30 kg/ha, còn vụ mùa giảm.
Do vậy tiềm năng lúa vụ HT còn lớn và rơi vào các tỉnh duyên hải Trung Nam bộ và Đông Nam bộ. Bởi những những nơi đó năng lượng bức xạ lớn khoảng 430 Kcal/cm2, trong khi vùng ĐBSCL khoảng 370-390 Kcal/cm2. Do các tỉnh Nam Trung bộ và Đông Nam bộ có năng lượng bức xa dữ dội và nếu trình độ thâm canh nâng lên, điều kiện nước tưới đảm bảo, tiềm năng năng suất lúa vùng này có khả năng tăng lên bình quân 200 kg/ha.
Có ý kiến cho rằng trước tình hình khô hạn, mặn xâm nhập và nhất là yếu tố nhiệt độ tăng sẽ ảnh hưởng năng suất lúa?
Hiện nay có 2 yếu tố cần phần biệt, khi lúa bị khô hạn vào lúc trổ sẽ làm giảm sự thụ phấn; còn khi bị nóng, nhiệt độ nóng ban ngày trên 36 oC, nhưng nóng ban đêm mới quan trọng, nhiệt độ nóng đến 29 oC đáng lo ngại. Vì độ nóng đến 27 oC trở lên cây lúa đã bị ảnh hưởng, có thể làm hạt lép, năng suất giảm.
Vụ ĐX rất may là nền nhiệt độ ban đêm rất tốt, chỉ có vụ HT hết sức chú ý. Do vậy chúng ta phải tính toán sắp xếp mùa vụ, lúa trổ vào lúc nào. Lúa HT trổ vào khoảng tháng 7, tháng 8 gặt, lúc đó đã có mưa. Nhưng lúa XH hay còn gọi là HT sớm nhiệt độ ban đêm rất cao, lên tới 29 oC làm lúa lép, năng suất giảm.
Vụ lúa HT mưa nắng xen kẽ, có biện pháp nào chế ngự điều kiện bất lợi, tiếp tục gia tăng năng suất?
Như đã nói trên, vụ HT tiềm năng năng suất lúa còn rất lớn, tốc độ tăng bình quân 170 kg/ha. Trước đây năng suất trên 3 - 4 tấn/ha nay đã vượt trên 5 tấn/ha và tiềm năng còn tăng nữa. Biện pháp chính là canh tác lúa theo lịch thời vụ. Nông dân nên tuân thủ khuyến cáo đúng lịch thời vụ của Bộ NN-PTNT, không nên làm lệch đi. Vì nếu gieo sạ sớm qúa sẽ rơi vào vụ XH nhiệt độ tăng về đêm, còn nếu gieo sạ trễ quá sẽ “chạm” vụ lúa TĐ.
Về mặt kỹ thuật canh tác, ông nhận định và khuyến cáo gì các vụ lúa còn lại trong năm?
Điều cần lưu ý là vừa qua các địa phương dù có khuyến cáo "3 giảm, 3 tăng" nhưng thực tế trên đồng mật độ lúa gieo sạ vẫn còn tăng rất cao. Bà con nông dân có xu hướng phải gieo sạ lại nhiều. Đó là điều các tỉnh cần cảnh báo, chỉ đạo SX; công tác khuyến nông tích cực hướng dẫn nông dân giảm lượng giống gieo sạ để đảm bảo an toàn.
Trong khuyến cáo phải dùng giống xác nhận, ở ĐBSCL có khoảng 30%; các mô hình cánh đồng mẫu sử dụng dụng giống xác nhận khá hơn. Đối với vùng Đông Nam bộ, vụ HT có tiềm năng tăng năng suất lớn. Do đó trong công tác chỉ đạo SX nếu áp dụng “đúng bài” dùng giống xác nhận, áp dụng "1 phải 5 giảm" theo khuyến cáo Cục Trồng trọt, lúa sẽ trúng mùa.
Hiện nay điều tôi lo lắng là tình hình lạm dụng thuốc trừ sâu đến mức báo động. Năm nay hạn, mặn cuối vụ có dấu hiệu nghiêm trọng. Hạn chính là thách thức rất lớn, ảnh hưởng đến khả năng thụ phấn và sẽ làm tỷ lệ lúa lép rất cao nếu rơi vào giai đoạn trổ. Hiện giống OM6162 trồng ở vùng khô hạn Đông Nam bộ, Tây Nguyên và vùng ĐBSCL cho thấy thích nghi khá tốt.
Riêng vụ lúa TĐ các tỉnh ĐBSCL có kế hoạch SX hơn 800.000 ha, tăng hơn 30.000 ha so vụ TĐ năm trước, ông nghĩ sao?
Tôi nhận thấy ở hai tỉnh đầu nguồn An Giang, Đồng Tháp có kế hoạch tăng diện tích lúa TĐ lên quá cao, chiếm diện tích lớn nhất trong tổng số hơn 800.000 ha của toàn vùng. Theo tôi vụ lúa TĐ duy trì ngưỡng 600.000 - 700.000 ha là vừa.
Vì sao vừa qua SX lúa thơm vừa tăng lên rồi lại bán chậm?
Thị trường gạo thế giới mua bán khoảng 30 triệu tấn gạo, với giá trị khoảng 10 tỷ USD. Trong đó gạo VN xuất với giá trị 3,7 tỷ USD, chiếm hơn 1/3. Tôi cho rằng VN nên đi vào thị trường gạo trắng hạt dài. Còn chọn vào thị trường gạo thơm cửa rất hẹp, nhu cầu thị trường chỉ khoảng 2 - 3 triệu tấn, trong đó gạo thơm Thái Lan chiếm khoảng 1,6 - 1,8 triệu tấn tùy theo năm; gạo Basmati Ấn Độ chiếm khoảng 300.000 tấn, còn một số nước khác không đáng kể.
Trước đây VN xuất mỗi năm khoảng 50.000 tấn gạo thơm. Đến năm 2005 - 2006 xuất 100.000 tấn/năm và đặc biệt năm vừa qua (2012) VN xuất trên 500.000 tấn. Đó là một tín hiệu đặc biệt vô cùng. Và cũng chính vì tín hiệu đó năm nay tiếp tục đẩy lượng lúa thơm Jasmine tăng lên, kết quả như đã thấy… Nhu cầu thị trường không cao.
Xin cảm ơn ông!
TIẾNG NÓI NGƯỜI TRONG CUỘC Ông Lê Minh Đức, GĐ Sở NN-PTNT Long An: Lo thiếu nước Lịch xuống giống vụ HT trong tỉnh chia thành 3 đợt. Đến thời điểm này đã xuống hơn 25.000/230.000 ha. Vụ HT là vụ khó khăn nhất về vấn đề thiếu nước. Ngành nông nghiệp tỉnh đã chỉ đạo các địa phương cần quan tâm khắc phục hạn hán phục vụ SX. Tỉnh đã đầu tư nạo vét kênh rạch để lấy nước dẫn vào đồng ruộng, đồng thời xây dựng các cống đập chống xâm nhập mặn. Ở Long An có 2 vùng SX tương đối khó khăn trong vụ HT là vùng Đồng Tháp Mười và vùng hạ giáp biển. Cái khó của tỉnh là kinh phí để tăng cường khai thông các kênh nội đồng và gia cố đê bao chống xâm nhập mặn và nước lũ ở vụ kế tiếp. Ông Dương Nghĩa Quốc, GĐ Sở NN-PTNT Đồng Tháp: Lịch thời vụ rất quan trọng Vụ HT tỉnh Đồng Tháp kế hoạch đã xuống giống 190.000 ha, đến thời điểm này đã đạt 70% diện tích gieo sạ. Vụ lúa này gặp nhiều khó khăn mà năng suất không bằng các vụ khác. Sâu bệnh phát triển nhiều, phân thuốc phải sử dụng nhiều hơn. Thời điểm xuống giống HT là một trong những yêu cầu cần được quan tâm. Ngành nông nghiệp khuyến cáo xuống giống đồng loạt, đúng lịch thời vụ. Không được sạ trễ so với lịch thời vụ và hạn chế giống IR 50404. Đồng thời, phải áp dụng biện pháp sạ hàng, sạ thưa với mức trung bình 120 kg giống/ha. Bố trí thời vụ SX lúa HT cần thỏa mãn các yêu cầu đảm bảo né rầy nâu di trú từ vụ ĐX sang, đủ lượng nước SX trong suốt vụ, tránh đầu vụ bị hạn, cuối vụ gặp mưa dầm. Để đảm bảo nước tưới, tiêu kịp thời tỉnh đã chủ động triển khai thi công nhiều công trình chống hạn mùa khô, nạo vét các tuyến kênh bị bồi lắng, kết hợp làm bờ bao với tổng chiều dài trên 1.000 km phục vụ cho SX 3 vụ lúa/năm. Ông Đoàn Ngọc Phả , PGĐ Sở NN-PTNT An Giang: Lo ngại mặn xâm nhập Kế hoạch xuống giống vụ HT năm nay của tỉnh An Giang từ 17/3 - 30/4 sẽ dứt điểm. Chủ trương là thu hoạch lúa ĐX đến đâu làm đất xuống giống tiếp vụ lúa HT đến đó. Đầu vụ HT mặt nước ở các sông Tiền và sông Hậu đều xuống thấp, năm nay mực nước nhỏ hơn so với cùng kỳ năm ngoái. Điển hình mực nước tại sông Tân Châu thấp hơn năm rồi 5 cm, Long Xuyên thấp hơn 3 cm. An Giang nằm giáp với Kiên Giang gần biển nên hai huyện Thoại Sơn và Tri Tôn năm nào cũng bị xâm nhập mặn đe dọa. Vì vậy, từ đầu năm ngành nông nghiệp triển khai xây dựng hệ thống cống ngăn mặn. Ngoài lo ngại về vấn đề thời tiết thì việc sấy lúa, tiêu thụ lúa là việc cần phải giải quyết trong vụ HT. LÊ HOÀNG VŨ (ghi)
![Nghề đón 'lộc trời': [Bài 2] Đưa yến sào thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực](https://t.ex-cdn.com/nongnghiep.vn/resize/410x230/files/nghienmx/2024/04/17/4613-6e056231b36e1d30447f-140911_849.jpg)
