Bình vôi (Tuber Stephaniae glabrae), còn gọi là củ một, củ mối trôn, ngải tượng, tử nhiên, củ gà ấp, cà tòm (Tày), co cáy khẩu (Thái), củ gà ấp, tở lùng dòi (Dao). Tên khoa học Stephania glabra (Roxb.) Miers ngoài ra còn thấy có một số loài bình vôi khác có chứa L-tetrahydropalmatin. Họ tiết dê (Menispermaceae). Là cây có xuất xứ ở Đông Dương và Ấn Độ, mọc hoang chủ yếu ở vùng núi đá vôi các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai, Hòa Bình, Hà Tây (cũ), Nam Hà (cũ), Ninh Bình, Hải Phòng, Thanh Hóa, Quảng Nam…
Bộ phận dùng làm dược liệu là phần gốc thân phình thành củ của cây bình vôi. Được thu hái, chế biến quanh năm, đào lấy củ, rửa sạch, cạo bỏ vỏ đen, thái mỏng, phơi hay sấy khô.
Bình vôi có công năng an thần, tuyên phế. Công dụng làm thuốc an thần, gây ngủ, chữa nhức đầu, sốt nóng, đau dạ dày (thuộc nhiệt), ho nhiều đờm, hen suyễn, khó thở, hạ huyết áp, chống co quắp. Phối hợp với các vị thuốc khác để trị ho lao, sốt rét, kiết lỵ, ngứa lở ngoài da, mụn nhọt. Ngày dùng 3 – 6g dạng bột hoặc rượu thuốc. Tuy nhiên, để tránh ngộ độc, chỉ nên sử dụng với liều nhỏ: Người lớn ngày uống từ 3 đến 6g.
Hoạt chất L-tetrahydropalmatin dùng chữa suy nhược và rối loạn tâm thần, làm thuốc bổ sức cho người lao lực, chữa đau tim, trị hen suyễn, đau dạ dày, lỵ amíp, sốt nóng. Phụ nữ sinh đẻ uống để lọc máu. Ngày uống 1 – 3 viên 50mg.
Y học hiện đại: Dùng toàn cây, cao hoặc alcaloid bào chế thành dạng thuốc thích hợp để làm thuốc an thần.
Cách dùng, liều lượng: Ngày dùng 3 – 6g bột củ hoặc 10 – 15ml rượu thuốc 10%.
Cách chữa bệnh mất ngủ: Có thể tán bột, ngâm rượu 40 độ với tỷ lệ 1 phần bột 5 hoặc 10 phần rượu, rồi uống với liều 5 đến 15ml rượu một ngày. Có thể thêm ít đường cho dễ uống.
Bài thuốc chữa mất ngủ hiệu nghiệm: Hạt sen, long nhãn, nhân hạt táo chua (sao) mỗi vị 10 – 15g, củ bình vôi 8g, lá vông 12g. Sắc uống ngày 1 thang, uống trong ngày và trước khi ngủ 30 phút. Trị mất ngủ ở người gầy yếu, hay hồi hộp, sợ hãi, đánh trống ngực, ngủ không yên, trí nhớ giảm, tinh thần suy nhược, ăn uống kém, gầy sút, mỏi mệt…
