Chuột là dịch hại quan trọng trên lúa. Năm nay do mưa ít nên chuột gây hại trên diện rộng, nhất là ở các tỉnh Tây Nguyên và Trung bộ.
Đặc tính sinh học
Chuột có mắt không tốt lắm, không nhìn thấy xa, không phân biệt được màu sắc, bù lại chúng có khả năng cảm nhận mùi, vị thức ăn rất tốt. Chuột rất thính tai, rất nhanh nhẹn, leo trèo, đào đất nhanh, bơi lội dễ dàng, chủ yếu phá hại về đêm. Chuột không có răng nanh, nhưng có răng cửa mạnh và mọc dài.
Chuột có tính đa nghi, hay nghi ngờ chỗ lạ, thức ăn lạ, thường sống trong hang, nhất là ở bờ ruộng lúa. Khi lúa chín, chuột rời hang, vào sống trong ruộng, nhiều khi làm tổ trên cây lúa. Chuột không thích nước, do đó, năm nào hạn nặng, năm đó chuột nhiều.
Chuột không có khả năng đi lùi, do đó, trong hang, chuột đào nhiều ngóc, ngách để di chuyển. Khi chuột chưa trưởng thành, khó phân biệt chuột đực, chuột cái bằng mắt. Trên đồng khi thiếu thức ăn, do bệnh tật hoặc quá đông đúc, chuột sẽ di cư sang nơi khác. Thời gian sống của chuột khoảng 1 năm, trong đó chuột cái sống lâu hơn chuột đực.
Chuột ăn tạp, ăn chủ yếu thực vật xanh, ngoài ra chuột còn ăn cả cá con, ốc sên, ốc bươu vàng, cua…
Thời gian trưởng thành của chuột khá sớm. Sau khi đẻ xong, khoảng 1 - 2 tháng sau, chuột sẽ bắt cặp trở lại để đẻ tiếp lứa mới. Trung bình một năm chuột đẻ 4 - 6 lứa, mỗi lứa trung bình có 5 - 12 con.
Chuột chủ yếu gây hại vào ban đêm. Trên ruộng, chuột chủ yếu phá hại vào giai đoạn đòng - trổ. Nếu bị hại sớm, lúa có thể phục hồi, tạo ra dảnh mới, nhưng khi chín sẽ không đều. Nếu bị hại muộn, lúa không phục hồi được.
Chuột có nhiều thiên địch như rắn, trăn, chim săn chuột, mèo, chó, bệnh hại… nhưng thiên địch quan trọng nhất của chuột chính là con người.
Phòng - trừ
Công tác diệt chuột cần làm sớm ngay từ đầu vụ, làm đồng loạt, liên tục, đều khắp và có sự tham gia của cộng đồng.
* Phòng:
- Xác định thời vụ thích hợp, nên gieo trồng, thu hoạch đồng loạt.
- Không nên trồng quá nhiều loại cây trồng trên đồng.
- Vệ sinh đồng ruộng tốt và
- Bảo vệ thiên địch của chuột.
* Trị:
- Bẫy cây trồng : Trên mỗi cánh đồng, chọn vài mảnh ruộng, trên đó trồng sớm và trồng lúa thơm để hấp dẫn chuột, ruộng bẫy được rào nylon quanh ruộng, trong ruộng đặt lồng để bắt chuột. Cần thăm đồng thường xuyên để nhặt chuột, rắn… chui vào lồng và tu sửa khi cần thiết.
- Dùng nước để hạn chế và giết chuột : Nếu có thể, giữ mức nước cao trong ruộng vào giai đoạn đòng - trổ để hạn chế chuột làm tổ ven bờ.
- Tổ chức săn đuổi: Bằng nhiều biện pháp như đào hang, đánh bẫy, xông khói, dùng chó săn hay dùng máy cày quần bắt chuột. Biện pháp xông hơi trừ chuột bằng đất đèn (khí đá), lưu huỳnh, đốt rơm trộn ớt khô, xông khói lưu huỳnh cũng khá hiệu quả, lại rẻ tiền, không gây ô nhiễm…
- Đánh bả: Mỗi công ruộng 1.000 m2, đặt 15 - 20 máng bả, máng được đặt dưới bờ ruộng, xa bờ khoảng 1 mét, cứ cách 10 mét ta đặt một máng. Mồi có thể là gạo tấm, cùi dừa, khoai mì thêm ít dầu thực vật, nhất là mồi làm từ lúa mộng và sáp trộn thức ăn gia súc… Để tránh hiện tượng nhát bả, cần đặt bả mồi không có thuốc liên tiếp 3 - 5 ngày, sau đó vài ngày, thêm thuốc diệt chuột Zinphos 20% vào theo liều khuyến cáo. Cần làm liên tiếp vài ngày, rồi thu hết bả độc, mang đi tiêu hủy.
