Bắc Ninh là tỉnh có diện tích nhỏ, chỉ vẻn vẹn 822,7 km2. Tuy vậy, mật độ dân số lại cao thứ 3 cả nước (1.313 người/km2). Đất SX ngày càng thu hẹp, so với năm 1997, diện tích đất nông nghiệp giảm đi khoảng 16%, trung bình mỗi năm mất khoảng 1%.
Làm sao đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh diện tích nông nghiệp ngày càng sụt giảm? Câu trả lời là phát triển lúa lai, song song với việc ứng dụng TBKT nhằm gia tăng năng suất lúa.
Năm 2000, sản lượng lúa cả tỉnh Bắc Ninh chỉ khoảng 441.416 tấn, chỉ tính đến năm 2011 con số này đã là 467.941 tấn, tăng thêm hơn 26.500 tấn trong bối cảnh diện tích SX lúa thu hẹp khá nhiều. Năng suất lúa năm 2007 chỉ đạt 53,6 tạ/ha, đến năm 2011 đã đạt 63,5 tạ/ha, tăng lên 18%.
Lúa lai trên đất Bắc Ninh
Về Bắc Ninh vào những ngày bà con nông dân đang hối hả đăng ký giống lúa, chuẩn bị SX vụ xuân 2014, ai ai cũng phải thừa nhận rằng, lúa lai là một TBKT đột phá, một trong những yếu tố quan trọng giúp người nông dân cải thiện năng suất, gia tăng thu nhập trên chính thửa ruộng ngày càng ít ỏi của mình.
Để tạo điều kiện cho người nông dân tiếp cận được các giống lúa lai năng suất cao, phẩm chất tốt, tỉnh Bắc Ninh liên tục có chính sách hỗ trợ hạt giống cho nông dân. Thông qua việc bỏ phiếu kín, lấy ý kiến đề xuất từ các ban ngành nông nghiệp các huyện, Sở NN-PTNN Bắc Ninh chọn ra 5 - 6 giống lúa lai được nông dân tính nhiệm nhất để đề xuất cơ chế hỗ trợ.
Vụ xuân 2014, tỉnh Bắc Ninh quyết định trích nguồn kinh phí của tỉnh hỗ trợ nông dân 50% giá giống, bên cạnh đó, UBND các huyện trong tỉnh tiếp tục trích nguồn kinh phí của huyện để hỗ trợ thêm cho nông dân, có huyện lên tới hơn 30%. Với sự quan tâm sâu sát và hỗ trợ từ các ban ngành từ tỉnh tới huyện, người nông dân dễ dàng tiếp cận với những giống lúa lai tốt nhất do chính địa phương mình đề xuất.
Đã nhiều năm qua, các giống lúa lai được nhà nước hỗ trợ tại Bắc Ninh luôn thể hiện ưu điểm vượt trội, làm hài lòng nhà nông. Trong đó, giống lúa phải kể đến đầu tiên là lúa lai 3 dòng Syn6 do Cty Syngenta VN cung cấp. Trong nhiều năm qua, Syn6 được xem như một trong những TBKT vượt trội. Syn6 không chỉ được biết đến là giống lúa lai có mùi thơm, cơm mềm mà còn là giống có khả năng chịu rét tốt, đẻ nhánh khoẻ, tập trung, luôn cho năng suất cao và ổn định.
Một cán bộ khuyến nông cơ sở tại Yên Phong nói với chúng tôi: “Chưa có giống nào được nông dân đăng ký nhiều như Syn6, cấy Syn6 là yên tâm, dễ trồng, dễ chăm, đảm bảo về độ thuần như Khang dân 18, năng suất cao, chất lượng tốt, ít nhiễm sâu bệnh. Ngoài ra, giống chịu rét cũng tốt, chịu nóng cũng tốt, cứ gieo hạt nào là yên chí hạt nấy”.
Ông Đoàn Quang Chiến, Chủ nhiệm HTX An Động, xã Lạc Vệ, huyện Tiên Du khẳng định: “Trồng lúa lai Syn6 có nhiều ưu điểm. Năng suất cao, ổn định, chăm bón dễ, chống chịu sâu bệnh tốt, chi phí đầu tư thấp... Cả xã Lạc Vệ có tới hơn 2.000 lao động, mà chỉ có hơn 200 ha ruộng, không cấy lúa lai Syn6 thì làm sao đủ thóc để ăn?
Nông dân bây giờ hay lắm, làm ruộng theo kiểu luân phiên, một vụ lúa lai, một vụ lúa thuần hàng hóa chất lượng cao, nhất quyết phải đi bằng hai chân của mình.
Vừa trồng lúa lai để đảm bảo sản lượng (vì các giống lúa lai thường có tính chống chịu cao với điều kiện khắc nghiệt của vụ xuân), vừa trồng lúa thuần chất lượng cao trong vụ mùa để làm hàng hóa, thỏa mãn thị hiếu của người tiêu dùng, nâng cao thu nhập cho gia đình. Với cách làm này vừa nhàn nhã mà lại đỡ lo sâu bệnh, đỡ tốn công lao động, không bao giờ lo thiếu gạo ăn cả”.
Năm 2010, huyện Tiên Du đưa 7 giống lúa lai về xã, HTX An Động chủ động trồng thử nghiệm các giống lúa để có sự đánh giá năng suất, sản lượng, chi phí đầu vào, đầu ra trước khi phổ biến đến nông dân. Căn cứ vào từng chân đất để lựa chọn các giống lúa phù hợp, HTX An Động thử nghiệm 7 giống lúa lai, sau đó chọn được 4 giống phù hợp. Trong đó, Syn6 là giống được người dân đánh giá cao nhất. Từ đó đến nay, năm nào, Syn6 cũng là giống lúa lai được cấy nhiều nhất xã.
“Làm ruộng bây giờ quan trọng nhất vẫn là bài toán kinh tế. Trồng lúa lai, tính tất tần tật chi phí đầu vào hết khoảng 700 nghìn một sào. Năng suất ổn định, ít nhất đạt 2,8 tạ/sào. 1 sào ruộng cũng được gần 2 triệu đồng. Trừ đi chi phí ít nhất cũng lãi được 50%”, ông Chiến phân tích.
Gia đình bà Đặng Thị Diềm (53 tuổi) ở thôn An Động làm tới 2 mẫu ruộng. 2 vợ chồng, 3 đứa con, nhưng con cái ông bà đều đi làm công nhân ở các KCN. Mỗi năm làm 2 vụ, thu về 8 - 9 tấn thóc. Mới đầu không ai tin là ông bà có thể làm chừng ấy ruộng.
Ở xứ này, đến vụ cấy, người ta phải mang mạ ra đồng từ lúc 1 - 2 giờ sáng, vất vả vô cùng. Sau mới biết, bây giờ làm ruộng theo kiểu dịch vụ hết. Ông bà chỉ bỏ mỗi công chăm sóc, còn lại các khâu khác đã có HTX lo liệu. Mà cấy Syn6, sâu bệnh ít, lúa lên bời bời, chăm sóc cũng chẳng tốn nhiều công, nên chỉ cần 2 vợ chồng vẫn làm tốt 2 mẫu ruộng.
Tương tự là gia đình anh Nguyễn Đình Tứ. Nhà anh Tứ làm 2,7 mẫu ruộng. Một năm thu 12 tấn lúa. Trừ đi chi phí cũng “bỏ ống” được 7 - 8 triệu đồng.
Bà Diềm, ông Tứ cũng như rất nhiều hộ nông dân khác ở Lạc Vệ đều nói sẽ chọn Syn6 cho vụ tiếp theo. Giống lúa này dễ trồng, dễ chăm, dễ bán, gạo vừa trắng vừa dẻo lại khá thơm ngon, để ăn cũng được, để bán cũng tốt, chống chịu đạo ôn và ít nhiễm rầy nâu, khô vằn… nên đỡ phải khoác bình ra ruộng.
“Nông dân bây giờ rất chuyên nghiệp. Cứ giống nào nhiều ưu điểm thì họ đưa vào SX, không cần phải tuyên truyền nhiều. HTX nông nghiệp cũng vậy, giống càng tốt thì công tác bảo vệ, chăm sóc càng thuận lợi”, Chủ nhiệm Chiến giải thích.
Cứ mỗi lần có giống mới phổ biến về ông Chiến lại âm thầm cho trồng thử nghiệm trước khi phổ biến kỹ thuật, năng suất, chi phí cho người dân. Tuy vậy nhiều năm thử nghiệm, vẫn chưa có giống nào tốt hơn Syn6.
Xác định niềm tin tuyệt đối cho lúa lai, từ những năm 2005, HTX Mao Điền đã thử nghiệm và đưa các loại giống lúa lai cho nông dân SX. Đến bây giờ chỉ còn 3 giống trụ lại được trong đó Syn6 là giống được ưa thích nhất.
