Thanh trà là một loại cây ăn trái ít phổ biến ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, hiện chỉ trồng tập trung tại ấp Đông Hưng I và 2, thuộc xã Đông Thành, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long.
Đó là một loài cây cao và to giống như xoài nhưng trái chỉ to bằng trái chanh. Khi chưa chín trái màu xanh, lúc chín chuyển sang màu vàng óng mượt, căng tròn và mọng nước trông như quả mơ. Bóc vỏ ra, thịt có màu vàng rực và thơm ngon, hấp dẫn như mùi xoài nhưng chua ngọt. Tại Hà Tiên – Kiên Giang cũng có nhiều cây thanh trà, chúng mọc thành rừng, nhiều nhất là dọc theo chân núi Tô Châu nhưng loại này trái nhỏ và chua hơn thanh trà Đông Hưng.
Mùa xoài cũng là mùa của thanh trà, kéo dài từ sau Tết cho đến hết tháng ba âm lịch. Ông Lê Văn Tài, 83 tuổi, người có trên 10 công thanh trà trồng xen với các loài cây khác cho biết: Cây thanh trà đã có mặt tại Đông Hưng từ hơn một thế kỷ nay do một vị tiền bối trong làng mang về trồng nhưng có cây cho trái chua, có cây vừa ngọt vừa chua (hiện cây tổ vẫn còn sống và hằng năm ra trái sum suê). Mãi sau này bà con mới biết cách chọn những cây trái ngọt để nhân giống. Nếu chiết cành, chỉ sau ba năm cây sẽ cho trái thay vì trồng hột phải mất 10 năm.
Thế là trong vòng hai mươi năm trở lại đây, cây thanh trà đã bắt đầu được nhân rộng tại ấp Đông Hưng, nay mở rộng thêm ở ấp Đông Hòa và Mỹ Hòa. Tại đây hầu như nhà nào cũng có từ vài chục cây đến vài trăm cây. Những gia đình tiên phong mở đường cho cây thanh trà đi lên, thu nhập mỗi năm trên vài chục triệu đồng như nhà ông Năm Trượng, ông Sáu Vẹn, ông Tư Khải, ông Mười Tài… Chị Trần Thị Ba cho biết vườn chị có 60 cây, mỗi năm thu trên 30 triệu đồng. Ngoài bán trái, nhiều chủ vườn còn bán thêm cây giống nên thu nhập rất khá.
Vài năm trở lại đây do nhu cầu tiêu thụ mạnh, được giá nên đã kích thích nhiều nông dân đầu tư cho cây thanh trà, đặc biệt năm nay vừa trúng mùa vừa được giá (10.000 – 15.000đ/kg). Những năm thất mùa hoặc đầu vụ giá có khi vọt lên đến 25.000 đ/kg. Bình quân một cây thanh trà trưởng thành có thể cho trên 200 kg trái. Thanh trà ngoài ăn tươi, bà con còn dùng trái sống để nấu canh chua, trái chín để làm rượu, đặc biệt là cho cái vào ly quậy chung với đường, dùng lạnh như một món giải khát tuyệt hảo trong mùa hè.
Vào thời điểm này, tại Đông Hưng lúc nào cũng rộn ràng tất bật cảnh trèo cây hái thanh trà, phân loại trái trước khi cho vào bao bì. Trong những ngày chính vụ, lực lượng hái trái và vận chuyển lên tới vài chục người, đa số là trẻ em và phụ nữ. Nhiều thương lái cũng có mặt tại vườn để thu gom hàng chở đi phân phối, nơi tiêu thụ mạnh nhất là thành phố Hồ Chí Minh, Vũng Tàu và một số chợ miền Tây.
Bình Minh - Vĩnh Long là nơi nổi tiếng về các loài cây đặc sản như bưởi Năm Roi, xoài… nay có thêm cây thanh trà sẽ góp phần làm giàu cho địa phương. Hy vọng trong một ngày không xa, cây thanh trà Đông Hưng sẽ tiếp tục phát triển và chất lượng không ngừng nâng lên để đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng.
