Trên bình diện chung của thị trường gạo thế giới, gạo thơm Thái Lan vẫn đứng ở vị trí số 1. Thế nhưng ở một số thị trường truyền thống của gạo thơm Thái Lan, gạo thơm Việt đang dần chiếm chỗ.
Trước đây, thị trường Hồng Kông hầu như chỉ ăn gạo thơm của Thái Lan. Nhưng trong năm 2010, gạo thơm Việt Nam gần như đã chiếm hết chỗ của gạo Thái trên thị trường này. Theo ông Huỳnh Công Thành, GĐ Cty TNHH MTV Lương thực TP HCM, trong năm qua, Việt Nam đã xuất khẩu sang Hồng Kông tới trên 10 ngàn tấn gạo thơm. Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2010, lượng gạo thơm của Việt Nam xuất khẩu sang Hong Kong và Trung Quốc đã bằng lượng gạo thơm của Thái Lan xuất khẩu sang Hong Kong trong cả năm trước đó.
Những tháng đầu năm nay, gạo thơm Việt Nam tiếp tục lấn chỗ gạo thơm Thái Lan trên thị trường Hong Kong và Trung Quốc (Trung Quốc cũng là thị trường truyền thống của gạo thơm Thái). Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan đang đưa ra lời cảnh báo rằng họ sẽ bị mất 2 thị trường gạo thơm này vào tay các doanh nghiệp Việt Nam.
Theo nguồn tin từ các DN xuất khẩu gạo thơm Việt Nam, việc gạo thơm nước ta đang lấn được gạo Thái ở 2 thị trường nói trên, trước hết là nhờ giá cả. Năm ngoái, gạo thơm Việt Nam xuất khẩu sang Hong Kong có giá khoảng 800 USD/tấn, trong khi giá gạo thơm Thái Lan tới xấp xỉ 1.000 USD/tấn. Hiện nay, gạo thơm xuất khẩu của Việt Nam có giá khoảng 600 USD/tấn, còn gạo thơm Hom Mali của Thái Lan có giá 810 USD/tấn và gạo thơm Pathumthani giá 690 USD/tấn.
Tuy nhiên, theo ông Huỳnh Công Thành, một nguyên nhân quan trọng khác là chất lượng gạo thơm xuất khẩu của Việt Nam hiện không thua kém là bao so với gạo thơm của Thái Lan. Và chính nhờ chất lượng tốt, cộng với giá rẻ hơn nhiều mà gạo thơm Việt Nam mới có thể thâm nhập được vào một thị trường khó tính như Hong Kong và đang đẩy lùi gạo thơm Thái Lan ra khỏi thị trường này.
Nhờ những yếu tố trên mà từ đầu năm đến nay, lượng gạo thơm xuất khẩu của nước ta đang tăng lên khá nhanh. Trong tháng 1, lượng gạo thơm xuất khẩu vào khoảng 6.500 tấn. Trong tháng 2, gạo thơm xuất khẩu đạt 26.296 tấn. Trong tháng 3, xuất khẩu gạo thơm đạt 27.116 tấn, chiếm 3,61% lượng gạo xuất khẩu.
Giá lúa thơm do thương lái thu mua tại ruộng cũng đang ở mức khá tốt. Ông Ba Đô, một thương lái ở Thoại Sơn (An Giang), cho biết, trong những ngày đầu tháng 4 này, ông đang mua lúa thơm Jasmine ngay tại ruộng của nông dân với giá 6.700-6.800 đ/kg, cao hơn tới gần 1.000 đ/kg so với các giống lúa chất lượng cao. Theo tính toán của Sở Tài chính 7 tỉnh có diện tích lúa thơm lớn ở ĐBSCL, trong vụ ĐX 2010-2011, giá thành sản xuất lúa thơm bình quân ở khu vực này từ 3.600-3.900 đ/kg. Như vậy, với giá mua như hiện nay, mỗi kg lúa thơm, nông dân có lãi từ 2.900-3.100 đ/kg. Theo Cục Trồng trọt, năng suất bình quân lúa Jasmine vụ Đông xuân này khoảng 6,6 tấn/ha. Như vậy, mỗi ha lúa Jasmine, nông dân thu lời xấp xỉ 20 triệu đ/ha.
Thị trường gạo thơm của Việt Nam tuy chưa nhiều, lượng xuất khẩu cũng chưa lớn, nhưng đang được tiếp tục mở rộng. Một thông tin đáng chú ý là Việt Nam đang có khả năng nối lại việc xuất khẩu gạo thơm sang Nhật Bản. Theo ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, từ 2005-2008, Việt Nam đã xuất khẩu gạo sang Nhật Bản, chủ yếu là gạo thơm. Năm 2009, có tới trên 200 ngàn tấn gạo Việt Nam đã được xuất khẩu sang nước này.
Tuy nhiên, từ đầu 2009 đến nay, do Nhật Bản tăng cường kiểm soát gắt gao chất lượng, nhất là dư lượng thuốc BVTV, nên gạo Việt Nam đã bị cấm cửa vào Nhật Bản. Đầu năm nay, tín hiệu từ phía Nhật cho thấy nước này muốn nối lại việc nhập khẩu gạo Việt Nam, với khối lượng chừng 250 ngàn tấn. Hiện Hiệp hội Lương thực đang phối hợp với các cơ quan chức năng, tìm những vùn sản xuất lúa thơm hàng hóa với số lượng lớn và đảm bảo được các yêu cầu khắt khe của Nhật bản.
