Giải Nobel Văn học luôn thu hút được sự quan tâm lớn trong mùa giải Nobel đang được Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố từ vài ngày qua. Và trong bối cảnh không có ứng cử viên nào thực sự nổi bật, các chuyên gia và cả các nhà cái đang xem xét đủ loại yếu tố, từ ngôn ngữ, vị trí địa lý, thể loại cho tới độ tuổi để cố xác định người chiến thắng.
Một nhóm các chuyên gia văn chương ở Stockholm hiện đang cố nhận diện nhân vật kế nhiệm người thắng giải năm ngoái, nhà văn Canada Alice Munro, và vài cái tên đã được đưa ra cân nhắc.
Họ gồm nhà văn Nhật Bản Haruki Murakami, nhà thơ Adonis của Syria, nhà văn Kenya Ngugi wa Thiong'o và nhà văn Milan Kundera, nhưng không ai nổi bật so với người khác.
"Hiển nhiên chúng tôi có vài ý tưởng, nhưng chúng chỉ là phỏng đoán" - chuyên gia trong lĩnh vực xuất bản Mats Olin ở Stockholm nói với hãng tin AFP.
Tên người đoạt giải Nobel Văn học năm nay sẽ được công bố trong ngày thứ Năm, 9/10.
Tại Stockholm hoặc kể cả nơi khác, chẳng ai biết Viện Hàn lâm Thụy Điển chọn người thắng giải ra sao.
Hoạt động cân nhắc, lựa chọn luôn diễn ra trong vòng bí mật và chỉ được công bố sau đó 50 năm.
Điều duy nhất người ta biết là mỗi năm, Viện Hàn lâm lại công bố một danh sách các đề cử họ nhận được vào tháng 2. Năm nay có 210 người trong danh sách đề cử và rồi danh sách được rút xuống chỉ còn 5 cái tên trong tháng 5.
Không chọn cùng ngôn ngữ trong hai năm
Để có thể dự đoán chính xác, người ta đều cố tìm ra sự logic trong lựa chọn của các thành viên Viện Hàn lâm.
Đầu tiên, ngôn ngữ có thể là một yếu tố gây tác động. Các nhà văn nói tiếng Anh đã giành giải 27 lần, so với 13 lần của các nhà văn nói tiếng Pháp và 13 lần của những người nói tiếng Đức.
Claes Wahlin, một nhà phê bình tại tờ Aftonbladet của Thụy Điển nói rằng "rất hiếm khi Viện Hàn lâm trao giải cho các tác phẩm dùng chung một loại ngôn ngữ trong hai năm liên tiếp". Như thế các nhà văn nói tiếng Anh có thể sẽ bị loại khỏi danh sách nhận giải trong năm nay, do Munro nói tiếng Anh.
Nhưng nếu Viện Hàn lâm vẫn lựa chọn tác phẩm của một nhà văn nói tiếng Anh, yếu tố địa lý sẽ gây ảnh hưởng. "Nhà văn đoạt giải hẳn sẽ phải ở khu vực cách xa với người đoạt giải trước đó" - Olin nói. Nếu như thế các nhà văn Mỹ Joyce Carol Oates và nhà văn Canada Anne Carson sẽ mất cơ hội.
Nhưng theo Elise Karlsson, nhà phê bình tại tờ Svenska Dagblad của Thụy Điển thì không có gì gây ngạc nhiên hơn nếu Viện Hàn lâm lại tiếp tục chọn một nhà văn Canada nữa. "Viện Hàn lâm thích tạo bất ngờ" - Karlsson nói.
Yếu tố châu lục
Châu lục cũng là yếu tố cần xem xét. "Sẽ không còn lâu trước khi châu Phi được trao giải Nobel" - chuyên gia xuất bản Elisabeth Grate nói.
Trong lịch sử giải Nobel, các nhà văn châu Phi mới giành giải có bốn lần. Gần đây nhất là tiểu thuyết gia John M. Coetzee của Nam Phi vào năm 2003.
Ngugi wa Thiong'o, người Kenya, cũng có tiềm năng đoạt giải. Theo Wahilin, ông là mẫu nhà văn mà Viện Hàn lâm thích. Cái tên sáng giá khác là Nuruddin Farah của Somali.
Thể loại cũng mang tới manh mối gợi ý. "Với Munro, Viện Hàn lâm đã trao thưởng cho nghệ thuật viết truyện ngắn, như khi họ ghi nhận nghệ thuật kể truyện truyền miệng của Dario Fo" - ông nói.
Các tiểu thuyết gia hiện đang chiếm số đông trên danh sách đoạt giải Nobel. Vì lẽ đó, có khả năng giải sẽ được trao cho một nhà viết kịch hoặc nhà thơ như Adonis của Syria, Yves Bonnefoy của Pháp hoặc Ko Un của Hàn Quốc.
Nhưng Viện Hàn lâm cũng có thể trao giải cho một tác phẩm phi hư cấu và chọn nhà báo Svetlana Alexievich của Belarus.
Tuổi tác cũng là lợi thế
Cuối cùng, giải Nobel có thể được trao cho nhà văn đã cao tuổi, bởi sẽ là quá muộn nếu trì hoãn lâu hơn.
Tuổi tác cũng là một lợi thế đối với nhà văn Milan Kundera (Nguồn: AFP)"Khi người ta trao giải cho Harold Pinter và Tomas Transtroemer, nguyên nhân một phần cũng vì tuổi tác" - Wahlin nói. Nếu như thế, Milan Kundera sẽ được hưởng lợi.
Nhà văn Haruki Murakami của Nhật Bản được nhiều nhà cái ủng hộ, nhưng các chuyên gia lại không đánh giá cao khả năng ông giật giải. "Murakami có thể là nhà văn ưa thích của độc giả và hiển nhiên là được lòng nhiều nhà báo, nhưng ông vẫn thiếu chút chiều sâu" - Karlsson nói.
"Các nhà văn đoạt giải phải có khả năng truyền tải những cảm xúc mạnh mẽ và sản phẩm viết lách của họ không chỉ dùng để giải trí. Trên hết nó phải truyền tải một thông điệp khiến cho độc giả suy ngẫm và nhìn vào thực tại theo một cách thức khác biệt" - Grate đánh giá.
