Bệnh goute là một bệnh chứng được phát hiện từ thời cổ Hy Lạp, do vậy ông tổ của nền y học Hyppocrates đã gọi bệnh này là bệnh của các Vua (Disease of Kings) mà Đông y gọi là chứng Thống phong. Bệnh thuộc loại rối loạn chuyển hóa gây tăng hàm lượng acide uric trong huyết thanh.
Những năm gần đây, bệnh Thống phong (Goute) ngày càng gia tăng do mức sống khá giả, nên thường xảy ra ăn uống tùy tiện nên sự dung nạp các chất, kết hợp sử dụng bia rượu tràn lan khiến dẫn đến tình trạng bị rối loạn chuyển hóa đạm…
* Cơ chế bệnh sinh:
Acid uric là sản phẩm dáng hóa của đạm chứa nhiều nhân purine, chất này có trong mô cơ thể và có nhiều trong các thịt màu đỏ như thịt bò… hay các thức ăn là phủ tạng các loại động vật: lòng lợn, lòng bò, các đặc sản biển: ốc, cua, ghẹ… Bình thường acid uric tan trong máu, đi qua thận để đào thải ra ngoài bằng đường nước tiểu. Ngược lại, cơ thể tăng acid uric, thận không đào thải được, tích tụ lại trong máu. Điều này cũng có nghĩa là khi cơ thể ăn quá nhiều thức ăn chứa purine gây rối loạn chuyển hóa purine, ảnh hưởng đến sự lắng đọng acid uric trong máu và hiện diện của các tinh thể muối urat tạo thành sỏi ở thận.
*Triệu chứng:
Bệnh có thể nguyên phát hay thứ phát do rối loạn chuyển hóa nhân purine, giảm đào thải ở thận. Goute là bệnh cấp tính tái phát các khớp ngoại vi, sinh ra do sự lắng đọng tinh thể muối urat, xảy ra sau một đêm tiệc tùng thịnh soạn, uống bia, rượu nhiều. Điểm đau thường xuất phát từ ngón chân cái. Đau đột ngột, cơn đau tăng dần đến nỗi bệnh nhân không thể chịu đựng nổi. Tại chỗ đau, có biểu hiện như là nhiễm khuẩn cấp, sưng, nóng, đỏ, đau, da căng bóng. Bệnh hay biểu hiện ở ngón chân cái, ngón tay, mu chân, đầu gối. Thể trạng bệnh nhân sốt, nhịp tim nhanh, ớn lạnh, bạch cầu tăng cao. Bệnh dày vò từ vài ngày cho đến hàng tuần. Có thể trở thành mãn tính gây biến dạng khớp, hư khớp do bị ăn mòn. Nếu không được điều trị tích cực, một thời gian sau sẽ xuất hiện các u cục ở mắt cá chân, các ngón chân, ở vành tai, u cục này gọi là hạt Tôphi. Cục có thể vỡ ra, các tinh thể muối urat giống như bột phấn rất khó lành.
*Những nguyên nhân gây ra bệnh Goute:
- Yếu tố di truyền: Nếu trong nhà có bố mẹ bị bệnh Goute thì rất có khả năng con cũng có thể bị Goute.
- Giới tính và độ tuổi: Nam mắc bệnh nhiều hơn nữ. Đàn ông mắc ở độ tuổi trưởng thành, ít khi mắc bệnh ở độ tuổi thiếu niên.
- Người béo phì: Người quá cân dễ bị mắc bệnh do tăng sinh acid uric trong máu.
- Ăn quá nhiều thực phẩm giàu nhân purine.
- Thiếu hụt enzym tham gia phân hủy acid uric trong máu.
Đông y cho rằng nguyên nhân bệnh sinh ra chứng Thống phong là sự gia tăng hàm lượng acide uric huyết thanh. Song quan niệm bệnh sinh là do ngoại tà xâm nhập vào cơ thể gây tắc nghẽn kinh lạc, khí huyết lại bị ứ trệ tại khớp mà sinh đau, co duỗi khó khăn. Bệnh đầu tiên bắt đầu ở cơ biểu, kinh lạc, lâu xâm nhập vào gân xương, gây thương tổn tạng phủ, khiến cho khí huyết, tân dịch bị rối loạn. Tân dịch ứ trệ thành đàm, khí huyết ngưng trệ thành ứ. Do đàm bị ứ kết mà sinh ra các u cục Tôphi ở quanh khớp hay dưới da. Bệnh tiến triển lâu ngày sẽ gây tổn thương đến can, thận làm biến dạng các khớp và tái phát nhiều lần.
*Điều trị và dự phòng bệnh Goute:
Theo Tây y:
- Colchicin 1 mg là thuốc hàng đầu về điều trị bệnh Goute.
Ngày thứ nhất uống 3 viên, chia 3 lần sau khi ăn (trong cơn Goute cấp tính).
Ngày thứ 2 uống 2 viên, chia 2 lần sau ăn.
Ngày thứ 3 uống 1 viên, sau khi ăn.
Sau đó cứ tiếp tục uống tiếp ngày 1 viên cho đến khi hết cơn Goute cấp. Thông thường phải 72 giờ sau mới hết đau.
- An thần nhẹ: Valium ngày uống 1 viên, dùng trong 3 ngày.
- Natricarbonat 3%o ngày uống 1l đến 1,5l.
- Mỗi ngày uống 1 viên vitamin C 500 mg, uống sau khi ăn.
Sau khi đã hết cơn Goute cấp, dùng tăng thải acid uric (Allopurinol 300 mg) ngày uống 1 viên. Uống nhiều nước trong ngày.
- Áp dụng chế độ ăn kiêng, hạn chế đạm, tôm, cua, ốc, ghẹ, các phủ tạng động vật chứa nhiều purine, các nước phở, nước hầm xương.
- Tránh xa rượu, bia bởi rượu, bia là tác nhân làm tăng acid uric trong máu.
- Ngoài ra có thể dùng các thuốc kháng viêm, giảm đau không steroid trong thời gian bị Goute cấp.
Trị Thống phong theo Đông y:
Dựa theo các dấu hiệu bệnh chứng và căn nguyên phát bệnh mà có phép biện chứng luận trị thích hợp, cụ thể sau:
*Thể cấp tính: Thường có biểu hiện là thể phong thấp nhiệt như đột ngột ngón cái hoặc các ngón khác bị sưng, đỏ, nóng, đau khiến đụng vào càng tăng sự đau đớn, lại kèm theo sốt, đau đầu, sợ lạnh hoặc bứt rứt, khát nước miệng khô, tiểu vàng, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng bẩn, mạch sác.
Do vậy phép trị liệu là phải thanh nhiệt, thông lạc, khu phong, trừ thấp. Sử dụng phương “Bạch hổ thang, gia quế chi gia giảm”. Gồm Thạch cao 40 – 60g, sắc trước. Tri mẫu 12g, Quế chi 4 – 6g, Bạch thược 12g, Xích thược 12g, Dây kim ngân 20 – 30g, Phòng kỷ 10g, Mộc thông 10g, Hải đồng bì 10g, Cam thảo 5 – 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần, suốt cả thời gian có sưng đỏ nóng đau.
*Thể mãn tính: Biểu hiện sưng đau tại khớp kéo dài, co duỗi khó tại khớp sưng đau, nóng không rõ ràng. Nhưng đau nhiều, dị dạng, kèm tê dại, da tím, sạm đen, khi được chườm nóng thấy dễ chịu. Mạch trầm huyền hoặc khẩn, lưỡi nhợt, rêu trắng chính là dấu hiệu của hàn thấp ứ trệ. Vậy phương trị cần phải khu hàn, thông lạc, trừ thấp, chỉ thống. Phương trị gồm: Chế ô đầu 4 – 5g, Tế tân 4 – 5g (sắc trước), Toàn quy 12g, Xích thược 12g, Uy linh tiên 10g, Thổ phục linh 16g, Tỳ giải 12g, Ý dĩ nhân 20g, Mộc thông 10g, Quế chi 4 – 6g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 – 3 lần trong ngày.
