Hạn chế thiệt hại do hạn hán ở Đăk Lăk

(Diễn giả: TS. Tôn Nữ Tuấn Nam, Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên; ThS. Phan Hùng Cường, Sở NN-PTNT Đăk Lăk, KS Trương Quốc Huy, Cty CP Phân bón Bình Điền)

Hạn hán năm nay được đánh giá là khốc liệt. Ông có thể sơ bộ đánh giá thiệt hại do hạn hán cho SXNN?

Có thể nói hạn hán năm nay là trầm trọng nhất trong 10 năm trở lại. Toàn tỉnh có 127 hồ chứa nước và suối bị khô kiệt, có 34.000/250.000 ha cây trồng bị khô hạn và 3.000 ha bị mất trắng. Hạn tập trung ở các huyện Krông Ana, Krông Bông, Krông Păk, Ea Kar, Ea H’leo, Krông Buk, M’Đrăk, không những gây hại cho cây trồng mà một số nơi còn bị thiếu nước sinh hoạt trầm trọng.

Vừa rồi rải rác có một số trận mưa, liệu chừng đấy có phải là dấu hiệu kết thúc khô hạn?

Theo cơ quan khí tượng thủy văn Đăk Lăk, những cơn mưa vừa rồi chỉ xảy ra cục bộ trên diện tích nhỏ với lượng mưa không lớn. Đấy là những cơn mưa do nhiễu động thời tiết thường gặp vào cuối mùa khô đầu mùa mưa. Việc rải rác có mưa khiến cho môi trường vừa đủ nóng, vừa đủ ẩm làm cho nấm bệnh có điều kiện bộc phát mạnh; nhất là rệp sáp trên cà phê, hồ tiêu, tảo đỏ trên cây ăn trái, tuyến trùng trên hồ tiêu… Bởi vậy trong điều kiện thời tiết này bà con cần cảnh giác với các đối tượng gây hại trên để có biện pháp phòng trị kịp thời.

Làm thế nào để hạn chế thiệt hại cho cà phê?

Muốn hạn chế thiệt hại do hạn hán thì cần phải được tiến hành từ khi trồng mới, trong đó trồng cây che bóng là rất quan trọng. Nhiều nhà vườn cứ lấy việc đạt năng suất 6 - 7 tấn/ha làm chuẩn mực phấn đấu mà xem nhẹ vai trò cây che bóng nên đến khi hạn hán nặng như năm nay không thể xử lý kịp. Có cây che bóng thì năng suất thường chỉ đạt 4 - 5 tấn/ha, bù lại chúng sẽ bền vững hơn, vượt qua được hạn hán một cách dễ dàng.

Cây che bóng phổ biến là cây muồng và hiện tại cây mắc ca cũng đang được thử nghiệm. Hiệu quả thương phẩm của cây mắc ca chuyên canh thì còn chờ 5 - 7 năm sau mới có câu trả lời thỏa đáng, tuy nhiên cũng đã có thể đưa ra nhận định ban đầu là nếu trồng ở Đăk Nông thì sẽ khả quan hơn. Cây mắc ca có tán che bóng không lớn nên có thể trồng che bóng cho cà phê với mật độ 100 - 120 cây/ha.

Còn hiệu quả của việc tưới nhỏ giọt, tưới tiết kiệm?

Tưới nước nhỏ giọt là giải pháp tưới hiện đại nhất hiện nay trên toàn thế giới. TBKT này xuất phát từ Israel, nơi khô hạn bậc nhất hành tinh. Ưu điểm của phương pháp tưới này chỉ dùng một lượng nước nhỏ và kết hợp với việc bón phân nên sẽ giảm thiểu lao động và có thể điều chỉnh lượng tưới, dinh dưỡng cho nhu cầu của cây theo từng thời điểm một cách chính xác nên mang lại hiệu quả cao, chống ô nhiễm môi trường tốt. Tuy nhiên do giá thiết bị cao, trong lúc giá trị nông sản của ta thường bán được giá thấp nên TBKT này mới dừng lại ở các mô hình thử nghiệm mà chưa nhân rộng ra SX.

Trên cơ sở nguyên lý của hệ thống tưới nước nhỏ giọt, chúng ta đã cải tiến nên hệ thống tưới nước tiết kiệm, cắt bỏ những thiết bị được coi là chưa phù hợp với điều kiện của VN để giảm giá thành và hiện nay đã có nhiều nơi áp dụng thành công với mức đầu tư 25 - 35 triệu đ/ha.

Trên cây tiêu thì hệ thống tưới này đã hoàn chỉnh, với cà phê thì cần lưu ý thêm là lượng nước tưới ở cữ đầu (sau khi đã để khô hạn 30 - 35 ngày tạo điều kiện phân hóa mầm hoa) phải rất lớn nên nếu chỉ sử dụng hệ thống này sẽ không đủ mà phải tưới thêm bằng tay. Cần tư vấn về hệ thống tưới có thể liên hệ với Viện KHKT NLN Tây Nguyên.

Nhà nước có chính sách gì giúp dân giảm thiệt hại và bố trí lại cơ cấu cây trồng?

Sự hỗ trợ của Nhà nước chắc chắn là có nhưng không thể đến ngay với bà con nông dân được. Tỉnh đang thống kê và lập tờ trình xin trung ương hỗ trợ với khoản tiền trên 1.000 tỷ đồng. Tuy nhiên trước mắt thì bà con nông dân và chính quyền cơ sở huyện, xã phải chủ động ứng cứu, hạn chế thiệt hại.

Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng là rất cần thiết. Theo dự báo, cao điểm của lũ lụt năm nay sẽ vào cuối tháng 9, đầu tháng 10, bởi vậy cần bố trí cây trồng ngắn ngày sao cho thu hoạch trước 20/9.

Ở Đăk Lăk, bắp lai là cây trồng quan trọng với diện tích hàng năm lên tới 110.000 - 120.000 ha. Dự kiến năm nay Đăk Lăk sẽ có 115.000 ha bắp lai, trong đó vụ HT khoảng 75.000 ha. Lưu ý đất trồng bắp lai phải được cày bừa kỹ để hạt bắp tiếp xúc được với nhiều đất nếu bị ngưng mưa đột ngột thì khả năng sống sót cao hơn. Ngoài ngô lai, với diện tích bị mất trắng do hạn có thể trồng các cây trồng khác ngắn ngày như bắp rau, bắp cạp, đậu đỗ.

Sau khi có mưa việc bón phân cho cà phê như thế nào?

Sau khi có mưa, việc tạo lại bộ lá xanh tốt là cần được ưu tiên, bởi vậy cần bón ngay các loại phân giàu đạm và lân. Bình Điền hiện có 2 sản phẩm mới chuyên cho cà phê có bổ sung trung vi lượng và hoạt chất tăng tính chống chịu cho cây là Đầu trâu tăng trưởng và Đầu trâu chắc hạt. Sau khi có mưa cần bón ngay Đầu trâu tăng trưởng với liều lượng như khuyến cáo trên bao bì. Đầu trâu tăng trưởng cũng được dùng bón lót, bón thúc đợt 1 cho cây ngô rất tốt. Hai sản phẩm này đang trong thời kỳ khuyến mãi nên sẽ có giá hợp lý cho người sử dụng.