Hiểu và dùng đúng dầu ăn

* Xin hỏi trong chế độ ăn uống nên dùng dầu tốt hơn hay mỡ tốt hơn?

Lê Hồng Tâm, Phú Hòa, Phú Yên

Với quan niệm ăn nhiều mỡ sẽ dễ mắc bệnh gan nhiễm mỡ, béo phì, xơ vữa động mạch…, từ đó dầu trở thành nguyên liệu chính để chế biến các món xào, rán. Thực tế, dùng dầu tốt hơn dùng mỡ cũng chỉ đúng chứ chưa đủ, vì còn phụ thuộc vào độ tuổi.

Vì mỡ tham gia tạo nên màng tế bào thần kinh, tham gia vào một số men chuyển hóa trong cơ thể và đặc biệt là nội tiết tố sinh dục, tuyến thượng thận… nên trẻ đang tuổi lớn và người ở tuổi trung niên nên ăn thịt, cá có thêm chút mỡ. Người cao tuổi, người có rối loạn chuyển hóa, bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch thì phải kiêng ăn mỡ để giúp cơ thể giảm các axit béo no (làm tăng cholesterol). 

Nhiều người cho rằng ăn dầu thì sẽ không bị béo phì nên thường xuyên ăn nhiều các món ăn xào, rán. Tuy nhiên, một gam chất béo cung cấp cho cơ thể 9 calo. Như vậy, dầu, mỡ hay các loại hạt có dầu, bơ, phô mai, váng sữa… đều cung cấp năng lượng như nhau. Thực tế, ăn nhiều món xào rán bằng dầu vẫn gây tăng cân, béo phì, bị bệnh tim mạch, gan nhiễm mỡ như ăn mỡ…

Dầu thực vật có nhiều loại, có loại chứa ít, nhưng có loại chứa nhiều axit béo no, vì thế lời khuyên dùng dầu thực vật thay thế mỡ đúng nhưng chưa đủ. Axit béo không no có lợi cho cơ thể, khi chọn mua dầu nên chọn loại này. Hiện nay có không ít nhà sản xuất trộn nhiều loại dầu lại với nhau. Để nhận biết chỉ cần cho dầu vào ngăn mát tủ lạnh, nếu dầu đông đặc tức là chứa nhiều axit béo no, loại dầu này nên dùng để xào, rán. Dầu giữ nguyên trạng thái khi để trong tủ lạnh (dầu ô liu, dầu canola…) nên dùng trong các món ăn tươi (rau xà lách trộn, trái cây trộn, cho vào bát cháo sau khi nấu xong) để giữ được đầy đủ thành phần của các axit béo chưa no.

Khi dùng dầu, cần dùng đúng mới có lợi cho sức khỏe, axit béo không no dễ bị phân hủy ở nhiệt độ cao. Vì thế, không dùng dầu chiên đi chiên lại nhiều lần (các loại bánh cháo quẩy, bánh tiêu, bánh quai vạc, mì gói màu vàng đậm thường chiên trong dầu tái sử dụng nhiều lần) vì vừa không tốt cho sức khỏe, vừa có nguy cơ gây bệnh ung thư. Do dầu phân hủy không tốt ở nhiệt độ cao nên với những món xào thì dùng mỡ phi hành cho thơm rồi cho rau củ vào xào chín tới, nêm gia vị, tắt bếp rồi mới trộn thêm một chút dầu cho để tạo sự hấp dẫn cho món.

* Cháu nghe nói ăn mắt tôm là sáng mắt. Điều này có đúng không?

Nguyễn Ngọc Hà, Tiên Du, Bắc Ninh

Thật vô lý khi cho rằng ăn gì bổ nấy, đau gì ăn nấy. Thực ra mọi loại thức ăn chính (đường bột, chất béo, protein) khi vào cơ thể đều chuyển hóa thành các thành phần đơn giản như glucose, acid béo, acid amin, sau đó mới tham gia vào việc tạo ra các mô, các cơ quan của cơ thể. Tuy nhiên, không phải là mắt tôm mà là một số thức ăn khác có lợi cho mắt. Theo Tây y thì đó là những thực phẩm giầu các chất như vitamin A, beta-caroten, vitamin C, vitamin E, lutein, selenium…

Như vậy, để nuôi dưỡng và bảo vệ hoạt động của mắt được tốt và lâu bền, chúng ta nên sử dụng thường xuyên các thực phẩm như gan gà, gan heo, gan bò, gan vịt, lươn, trứng vịt lộn, trứng gà, trứng vịt, sữa, thịt vịt, cá chép… Trái cây là chanh, cam, quít, bưởi, dâu tây, cà chua, rau ngót, rau đay, mồng tơi, súp lơ, cải bẹ trắng, ớt, kinh giới, rau ngò, thì là, hành lá, ổi, đu đủ, nhãn, táo tây, nho, dứa… dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu mè, dầu đậu phộng, mầm lúa, mầm đậu, các loại hạt (hướng dương, bí, hạt dưa…), các loại đậu hạt, măng tây, mỡ cá, sữa, thịt, gan…Các loại rau có màu xanh đậm như rau ngót, rau húng, tía tô, rau dền, rau muống, rau ngổ, rau cần, rau mồng tơi, cải bẹ xanh, rau lang, hẹ, súp lơ xanh…ngô, cải bó xôi, cải xoăn…

Theo Đông y nên ăn gan động vật, câu kỷ tử, tang thầm (quả dâu tằm), mè đen, hà thủ ô, đương quy, đại táo, hoài sơn, trứng gà (kê tử), lươn…