Học sinh cần được giải thích khi có sự thay đổi trong SGK (ảnh mang tính minh họa)
Trong hai số báo trước, NNVN đã đăng tải những ý kiến của các chuyên gia giáo dục, nhà phê bình văn học, các bậc phụ huynh khi truyện cổ tích Tấm Cám bị thay đổi phần kết. 
>> ''Tấm Cám'' có phải là tiền lệ?
>> Xung quanh việc sửa truyện ''Tấm Cám''
Tại sao truyện cổ tích đó phải cần chỉnh sửa? Những truyện cổ khác có nằm trong “nguy cơ” bị chỉnh tiếp theo không? Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Đỗ Ngọc Tống, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, nơi chịu trách nhiệm biên soạn, chỉnh sửa nội dung các cuốn SGK hiện nay.
30 năm trước đã "kêu" rồi
Thưa ông, tại sao lại cần chỉnh sửa truyện cổ tích Tấm Cám, khi mà câu chuyện ấy đã ăn sâu vào tiềm thức của rất nhiều thế hệ?
Hiện nay có hai bộ sách nâng cao và bộ sách cơ bản đang được đưa vào giảng dạy trong trường học. Việc sửa nội dung SGK mà báo chí đang nêu ra gần đây là của nhóm biên soạn SGK do GS Phan Trọng Luận chủ trì.
Nội dung cốt truyện Tấm Cám giống như câu chuyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng" của Nga. Đã có thời học sinh Nga cũng có phản ứng với cơ quan quản lý giáo dục và cho rằng sao lại có người ngu xuẩn như thế, nên cần phải chỉnh sửa.
Tôi cũng nhớ, cách đây khoảng 30 năm trước, dư luận cũng có ý kiến cho rằng cô Tấm trong truyện Tấm Cám giết chết đứa em cùng cha khác mẹ rồi cho vào lọ mắm…là quá dã man. Thế nhưng, lúc đó Tấm Cám chưa được đưa vào chương trình giảng dạy nên không gặp phải phản ứng mạnh của dư luận như bây giờ.
Vì phản ứng mạnh của dư luận nên các nhà biên soạn SGK mới chỉnh sửa?
Cũng không hẳn như vậy. Thông thường, một tác phẩm văn học lưu hành trong nhà trường có cuộc sống khác với một tác phẩm văn học ngoài nhà trường. Bởi nó phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giáo dục, bị chi phối rất nhiều yếu tố khác như yêu cầu thẩm mỹ, yêu cầu bộ môn. Vì vậy, kể cả tác phẩm hay nhất thời đó cũng chưa chắc có trong SGK bởi không có đủ những yêu cầu trên.
Chính vì bị chi phối nên có những truyện phải thay đổi để cho phù hợp với hoàn cảnh và mang tính giáo dục nhân văn. Tuy nhiên, việc chỉnh sửa phải thận trọng và không ảnh hưởng đến ý nghĩa của hình tượng “gốc”.
Việc đưa một tác phẩm để giảng dạy là thành quả, công sức của rất nhiều chuyên gia, nhà giáo có kinh nghiệm. Tuy cuốn SGK không có tính pháp lý nhưng chương trình giảng dạy lại có tính pháp lý, do Bộ GD-ĐT quản lý. Vì thế, việc bỏ hay dùng đều phải thông qua và có quyết định của lãnh đạo ngành.
Giáo viên phải giải thích
Có ý kiến cho rằng, chẳng thà bỏ hẳn một truyện "có vấn đề" và chọn một truyện cổ tích khác để thay thế bởi kho tàng truyện cổ tích rất nhiều?
Đó là một giải pháp đúng. Thế nhưng ở đây lại liên quan đến chương trình giảng dạy nữa nên đâu có thể tiếp nhận truyện đơn giản như thế. Còn nếu vì dư luận mà chỉnh sửa những tác phẩm trong SGK thì nhiều lắm. Mình không thể theo một logic hiện tại để bỏ một tác phẩm có giá trị thời đại nhưng cũng không thể cấm được tư duy sáng tạo của bạn đọc.
Đáng lẽ nên có một lời giải thích cho phụ huynh, học sinh hiểu rõ hơn về sự thay đổi cốt truyện Tấm Cám. Quan điểm ông ra sao?
Thông thường, khi có thay đổi một chi tiết (nội dung) của một quyển SGK thì nhóm biên soạn sách hoặc Nhà xuất bản phải gắn lời giải thích ngay sau cuốn sách đó. Trong trường hợp này, tôi nghĩ cuốn sách dành cho giáo viên có gắn lời giải thích về sự thay đổi cốt truyện đó.
Khi giáo viên lên lớp phải giải thích cho học sinh hiểu rằng, truyện cổ tích có nhiều dị bản, đây là 1 trong những dị bản đó. Vì vậy cũng có nhiều kết thúc khác nhau. Tuy nhiên, những lời tựa “giải thích” này lại không gắn trong SGK dành cho học sinh nên khiến cho dư luận phản ứng dữ dội như thời gian vừa qua.
Xin cảm ơn ông!
