Khôi hài chuyện điện chảy ngược sang Tàu

Sau khi ký hợp đồng mua điện của Trung Quốc, ngày 1/10/2004 Việt Nam chính thức NK điện từ Hà Khẩu (Vân Nam, Trung Quốc) vào mạng lưới điện Lào Cai. Sự khôi hài ở chỗ trong những ngày Việt Nam thiếu điện trầm trọng nhất thì hàng ngàn kWh điện không tiêu thụ hết lại chảy ngược sang Trung Quốc. Lượng điện này không được trừ vào sản lượng điện đã XK sang ta, nghĩa là ta đã biếu không Trung Quốc lượng điện đó… 

Nhiều NM thủy điện nhỏ nản lòng vì SX ra điện mà không biết bán cho ai (Ảnh minh họa)

Theo hợp đồng mua điện giữa Việt Nam và Trung Quốc có một điều khoản bắt buộc: Điện mua của Trung Quốc không được kết nối vào mạng lưới điện quốc gia, sản lượng điện tổng thể hàng năm từ 350-360 triệu kWh được chia ra từng tháng theo nhu cầu điện của Việt Nam, Cty Điện lực Lào Cai đăng ký sản lượng điện hàng tháng, nếu tiêu thụ dưới hoặc vượt quá ± 5% thì bị phạt.

Lý giải của phía Trung Quốc: Việc mua ổn định sản lượng điện như vậy, vì phía Trung Quốc cũng phải ký hợp đồng với các nhà máy phát điện, còn việc không kết nối vào lưới điện chung của Việt Nam cho dễ điều hành.

Điện chảy ngược sang Trung Quốc

Sản lượng điện Cty Điện lực Lào Cai thay mặt cho Tổng Công ty Điện lực miền Bắc mua của TQ, chỉ phục vụ cho hai tỉnh Lào Cai và Lai Châu. Theo báo cáo của Cty Điện lực Lào Cai, tháng 5/2011 Cty ký mua với TQ 37 triệu kWh, thực tế chỉ tiêu thụ 27,13 triệu kWh. Trong tháng 5/2011 do lượng điện Lào Cai không tiêu thụ hết nên các nhà máy thủy điện của Lào Cai sau khi hòa vào lưới điện đã có 52 lần phát công suất ngược sang phía TQ, công suất phát ngược lớn nhất là 20MW, tổng sản lượng phát ngược là 42.900 kWh.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng điện chảy ngược sang TQ, do các nhà máy thủy điện tập trung phát vào giờ cao điểm, trong khi đó các nhà máy phốt pho lại ngừng SX vào giờ cao điểm đã dẫn đến vào giờ cao điểm công suất điện lớn hơn phụ tải, đường dây 110KV Hà Lào điều tiết giữ mức công suất dưới 5MW, khi phụ tải dao động dẫn đến điện từ Việt Nam phát ngược sang TQ. Do không có đồng hồ đo ngược, nên sản lượng điện từ phía Việt Nam phát ngược sang TQ, giống như chuyện người mua tự nguyện biếu không một lượng điện khổng lồ cho người bán.

Khi nhận được lượng điện thừa từ phía Việt Nam, TQ không có phản ứng gì, nhưng khi Việt Nam sử dụng không hết hoặc sử dụng quá sản lượng đã ký theo hợp đồng thì họ sẽ phạt.

Tăng cường dùng điện trong giờ...cao điểm

Cty Điện lực Lào Cai mua điện trên địa bàn của 17 NM thủy điện nhỏ, với tổng công suất lắp máy là 128MW. Những NM thủy điện này đều không có hồ chứa, nên khi có nước là họ chạy. Tháng 5, những trận mưa đầu mùa trút xuống vùng núi phía Bắc là niềm vui khôn tả của các NM thủy điện nhỏ.

Nhưng điều trái khoáy là do lượng điện mua của TQ và lượng điện các NM thủy điện SX ra lớn hơn lượng điện cần tiêu thụ, trong khi đó lại không có đường truyền tải 220KV từ Lào Cai về xuôi, nên diễn ra tình trạng khủng hoảng thừa, điện phát ngược sang TQ. Điều này TQ không chỉ được hưởng lợi của biếu không ấy, mà họ còn phạt phía Việt Nam không tiêu thụ hết lượng điện đã hợp đồng.

Để chia sẻ "nỗi khổ" thừa điện, Cty Điện lực Lào Cai yêu cầu các NM sử dụng điện tăng cường sử dụng điện trong giờ cao điểm. Các nhà máy: Phốt pho vàng, Phốt pho Việt Nam, Phốt pho Đông Nam Á, Phốt pho Đức Giang, Luyện đồng Lào Cai, Tuyển đồng Sin Quyền buộc phải SX 5 giờ cao điểm trong ngày, còn các NM thủy điện thì tiết giảm công suất từ 80%- 30% theo lệnh điều hành của điều độ viên. Nếu NM nào không thực hiện sẽ tách NM đó ra khỏi vận hành. Mặc dù, nhiều NM điện không đồng tình nhưng không thể cưỡng được, bởi họ không thể bán điện cho ai ngoài Cty Điện lực Lào Cai.

Khắc phục khủng khoảng... thừa

Ngày 26/6/2011, được sự nhất trí của TCT Điện lực miền Bắc, Cty Điện lực Lào Cai sửa chữa và đưa trạm điện 220KV Dốc Đỏ vào vận hành, kết nối các nhà máy thủy điện Mường Hum, Ngòi Xan 2, Nậm Hô vào đường dây 220KV, trước đây các nhà máy này kết nối vào đường dây 110KV để cung cấp điện cho khu vực công nghiệp Tằng Loỏng, nếu thừa sẽ chuyển về Yên Bái, giải quyết được tình trạng điện chảy ngược sang TQ.

Tuy nhiên, trong vài năm tới khi các nhà máy thủy điện: Bắc Hà, Séo Chong Hô, Sử Pán 2…vận hành thì lượng điện thừa sẽ rất lớn. Được biết, Tập đoàn Điện lực đã có kế hoạch xây dựng trạm biến áp 220KV với hai máy biến thế tổng công suất 250MW và hai đường dây điện 220KV để kết nối với lưới điện quốc gia, tổng kinh phí khoảng gần 2.000 tỷ. Đến bao giờ dự án đó được khởi công và bao giờ hoàn thành, để các nhà máy thủy điện trên địa bàn tỉnh Lào Cai không phải tiết giảm công suất và Cty Điện lực Lào Cai không phải phát ngược điện sang TQ?

Việc thừa điện, bị phạt vì sử dụng không hết sản lượng điện nhập khẩu trong khi đó, tại nhiều địa bàn trọng điểm khác của cả nước đang ngày đêm lo ngay ngáy vì sợ bị "tiết giảm", cắt điện luân phiên thực sự là một câu chuyện khôi hài nhưng không kém phần cay đắng.