Liên kết SX nâng giá trị lúa gạo

Tổ công tác chuỗi giá trị lúa gạo thuộc Dự án IMPP – TV (Trà Vinh) thống kê: Nông dân là người trực tiếp làm ra lúa nhưng giá trị lợi nhuận thu về chỉ khoảng 46%, DN xay xát và kinh doanh lúa gạo nắm giữ 42% giá trị, còn lại 12% thuộc về thương lái. Nông dân muốn có lợi nhuận cao hơn trong chuỗi giá trị trên thì cần liên kết sản xuất và tiêu thụ.

Ông Trần Quốc Vân, Tổ trưởng tổ Hợp tác SX Dân Tiến, ấp 3, xã Phong Phú, huyện Cầu Kè cho biết: Tổ có 58 thành viên canh tác gần 50 ha, mỗi vụ sản xuất trên 300 tấn lúa hàng hóa. Thế nhưng phần lớn thành viên trong tổ tự tìm thị trường tiêu thụ. Việc liên kết với Cty lương thực hay DN trong tiêu thụ lúa gạo theo hợp đồng bao tiêu sản phẩm vẫn chưa thực hiện được. Chính từ đó giá trị sản phẩm lúa hàng hóa không cao do phải chia sẻ lợi nhuận qua nhiều trung gian.

Ông Nguyễn Văn Tín, Tổ trưởng Tổ Hợp tác SX Đoàn Kết, ấp Thượng, xã Đại Phước, huyện Càng Long nói: Thời gian qua phần lớn nông dân sản xuất lúa “tự bơi”, thiếu hẳn DN đầu mối như Cty ra tay ký kết, hợp đồng lúa với nông dân thông qua các tổ HTSX. Chính thiếu sự liên kết ấy nên người trồng lúa rất khó định hướng trong đầu tư sản xuất, bị động trong tiêu thụ nên hiệu quả chưa cao trong chuỗi giá trị.

Trà Vinh hiện có trên 220.000 ha đất sản xuất nông nghiệp và có trên 85% người dân sinh sống bằng nông nghiệp; giá trị sản xuất hàng hóa của nông dân luôn phụ thuộc vào thị trường và bị thị trường chi phối. Vì vậy, để mang lại lợi nhuận cao cho nông dân trong chuỗi giá trị lúa gạo thì vai trò “đồng hành 4 nhà” được thực hiện.

Theo đó, trong 66 mô hình Tổ HTSX tại 30 xã thuộc Dự án nâng cao đời sống (Dự án IMPP – TV ) đang hỗ trợ đầu tư cho gần 2.000 thành viên cùng nhau sản xuất và quản lý trên diện tích 1.620 ha. Những năm qua, dự án làm cầu nối trong việc hỗ trợ nông dân sản xuất lúa liên kết gắn với thị trường tiêu thụ. Từ nền tảng này đã mở ra mô hình mới là “cánh đồng mẫu” có sự liên kết 4 nhà.

Ông Kiên Ninh, Chủ tịch UBND xã Phú Cần, huyện Tiểu Cần chia sẻ: Mô hình liên kết “4 nhà” đã đạt hiệu quả rất cao. Trên nền này, tỉnh đã chọn xã xây dựng mô hình cánh đồng mẫu. Từ 110 ha ban đầu nông dân ở ấp Cầu Tre và Đại Trường đã bắt tay nhau xây dựng cánh đồng mẫu 375 ha. Toàn bộ diện tích sản xuất theo phương pháp sạ hàng đồng loạt, 1 giống lúa, có sự hướng dẫn trực tiếp của các nhà khoa học.

Ông Trần Văn Quân, ở ấp Cầu Tre nói: Liên kết “4 nhà” càng chặt chẽ thì năng suất lúa càng cao, tiêu thụ dễ. Ông Lê Văn Chính, Chủ cơ sở sản xuất lúa giống Chín Táo LK, ở ấp Phú Khánh, xã Song Lộc, huyện Châu Thành đã 6 năm bắt tay liên kết với nhiều nông dân sản xuất lúa giống. Từ khâu giống đến đầu ra sản phẩm càng khép kín thì nhà nông càng hưởng lợi cao trong chuỗi giá trị hàng hóa. Thực tế lúc đầu ông Chính chỉ liên kết được 32 hộ tham gia sản xuất giống trên diện tích 15 ha.

 Thành công vụ đầu, ông đã phối hợp với Chi cục Trồng trọt Trà Vinh nhân rộng mô hình và chỉ sau 6 năm ông đã liên kết được khoảng 1.000 hộ dân tham gia sản xuất lúa giống trên diện tích 300 ha, sản lượng khoảng 3.000 tấn giống cung ứng cho người nông dân khu vực ĐBSCL sản xuất lúa hàng hóa rất hiệu quả.

Kỹ sư Lê Văn Xiêm, cán bộ kỹ thuật tại cánh đồng mẫu xã Phú Cần (thuộc Công ty BVTV An Giang) cho biết: Khi chưa thực hiện việc liên kết “4 nhà” nông dân tốn rất nhiều lúa giống vì sạ lan với mật độ dày. Khi về cùng ăn, cùng ở, cùng làm thì bà con dần dần thay đổi cách làm sang sạ hàng nên giảm lượng giống và hạn chế được sâu bệnh giảm chi phí hơn 1 triệu đồng/ha.

Ông Thạch Riêng, ở ấp Cầu Tre đã hơn 30 năm trồng lúa nhưng ông mới thật sự thoát nghèo là nhờ ông tham gia mô hình liên kết 4 nhà. Khi cánh đồng Cầu Tre được đầu tư hơn 9 tỷ đồng để làm cống bê tông và bắt tay liên kết “4 nhà” thì năng suất lúa tăng lên rất nhanh. “Ấp Cầu Tre từ nghèo bây giờ đã trở thành ấp giàu trong xã nhờ biết liên kết. Năng suất lúa đạt trung bình 6,5 tấn/ha từ đó hầu hết nông dân đều cất được nhà tường, mua xe gắn máy mới, cho con học hành đàng hoàng. Vụ hè thu này chúng tôi bắt tay làm ăn trên cánh đồng mẫu, sạ hàng, dùng một loại giống chất lượng cao" - ông Riêng phấn khởi cho biết.

Ông Trần Trung Hiền, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Trà Vinh cho biết: "Mô hình “4 nhà” ở ấp Cầu Tre đã liên kết được nhà khoa học, doanh nghiệp, nhà nước và nông dân thực hiện được 11 vụ rất hiệu quả. Từ hiệu quả trên, từ vụ hè thu 2011, Trà Vinh xây dựng 3 cánh đồng mẫu theo tiêu chuẩn VietGAP có sự liên kết “4 nhà". Theo đó, ngành nông nghiệp và các đơn vị tham gia đầu tư hỗ trợ, hướng dẫn nông dân trồng lúa theo tiêu chuẩn VietGAP. Cty CP BVTV An Giang cung ứng thuốc và 30 tấn giống lúa OM 6976 đến cuối vụ thanh toán; Cty Phân bón Bình Điền cung ứng toàn bộ phân bón và Cty Lương thực Trà Vinh ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm cho nông dân ngay từ đầu vụ đảm bảo có lãi từ 30% trở lên”.

Ngoài ra, 2 cánh đồng mẫu khác ở huyện Cầu Kè và Trà Cú cũng được xây dựng theo mô hình này với diện tích khoảng 700 ha. Sở NN-PTNT phối hợp với Cty Lương thực Trà Vinh triển khai việc ký hợp đồng tiêu thụ lúa của nông dân.

Mô hình cánh đồng mẫu đang thực hiện thí điểm sẽ hướng nông dân đi đến nền sản xuất hiện đại theo tiêu chuẩn VietGAP để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Từ mô hình này sẽ nhân rộng ra toàn tỉnh với diện tích khoảng 50.000 ha lúa chất lượng cao trong thời gian tới.