Mùa cá trích

Đảo Phú Quốc

Đảo ngọc Phú Quốc (Kiên Giang) là một hòn đảo lớn nhất ở phía Tây Nam và là một vùng biển nằm trong ngư trường lớn nhất thế giới.

Phú Quốc không chỉ thuộc khu vực có trữ lượng thủy hải sản nhiều nhất thế giới, huyện đảo này còn có hệ thủy sinh vô cùng đa dạng. Nơi đây, ngoài các loài cá biền, cua, nghêu, sò, ốc còn có một loài cá nhỏ nhưng giá trị kinh tế khá cao, đó là cá trích.

Phú Quốc có nhiều cửa biển, nhiều khu du lịch nổi tiếng như Dinh Cậu, Hàm Ninh, Cửa Cạn, Gành Dầu… nhưng thiên nhiên đã hào phóng ban tặng cho bà con ngư dân một bãi biển vừa đẹp vừa có nguồn cá trích dồi dào; nhất là bãi Khem, một bãi biển hình vòng cung, nước biển trong xanh, cát trắng mịn, rất thuận lợi cho tàu thuyền đánh bắt neo đậu.

Cá trích có quanh năm nhưng trúng nhất là vào mùa gió Tây Nam thổi vào đất liền, rộ nhất là tháng 7 và tháng 8 âm lịch. Vào những ngày này, du khách có dịp đến bãi Khem, thị trấn An Thới, huyện Phú Quốc sẽ được chứng kiến cảnh bà con giũ lưới và mua bán cá trích vô cùng hấp dẫn.

Họ đến đây không chỉ để ngắm cảnh, thư giãn mà còn để khám phá và trải nghiệm về cuộc sống của bà con ngư dân.

Cá trích có tên khoa học là Sardinella, một loài cá được phân bố khá rộng rãi trên các vùng ven biển Việt Nam, nơi có độ mặn thích hợp, nổi tiếng nhất là ở Quảng Nam, Quảng Bình, Bà Rịa - Vũng Tàu, Phú Quốc và một số nơi thuộc vùng biển Tây Nam.

Loài cá này có hình dáng thuôn dài và dẹp, vẩy màu bạc lấp lánh. Con lớn nhất dài khoảng gang tay và to bằng hai ba ngón tay. Ngư dân Quảng Nam gọi cá trích cỡ nhỏ là cá de (ve), còn cá lớn là cá trích hoặc cá mắt tráo.

Cá trích có tập tính di cư thành đàn lớn ven biển, đuôi khỏe, bơi rất nhanh. Chúng thường kiếm ăn trên mặt nước, nơi có nhiều rạn đá. Lội đến đâu chúng đớp bọt đến đó tạo thành những gợn nước li ti giúp cho bà con ngư dân phát hiện một cách dễ dàng.

Chính vì bơi lội thành đàn trên mặt nước nên chúng đã trở thành những miềng mồi ngon cho các loài cá lớn như cá ngừ, cá hồi, cá heo và các loài chim biển.

Muốn bắt chúng, bà con chỉ cần thả lưới mành bao vây trong vòng 30 phút đến 60 phút là kéo lên. Gặp thời tiết thuận lợi, trúng mùa vụ, mỗi tay lưới có thể kiếm trên 1 tạ cá (60 kg, giá bán tại chỗ hiện nay được 15.000 đ/kg, rẻ hơn mua tại chợ hoặc nhà hàng 2- 3 lần).

Bãi Khem, sôi động mùa cá trích

Ông Nguyễn Văn Minh ở ấp 6, thị trấn An Thới, một tay lưới cá trích chuyên nghiệp trên 10 năm ở Phú Quốc cho biết, cá trích có như gần quanh năm nhưng nhiều nhất là từ tháng 4 đến hết tháng 8 âm lịch. Mùa này cá mập, béo, thịt rất thơm ngon.

Bà con ở Bãi Khem vui mừng nhất là vào mùa gió Nam. Nhiều gia đình khá lên nhờ con cá trích. Một hộ gia đình làm chủ một tay lưới và một chiếc thuyền thúng, suốt mùa gió Nam có thể kiếm từ 40 - 60 triệu đồng.

Nhưng đến mùa gió bấc (từ tháng 10 - 1 âm lịch) thì phải tạm thời chuyển sang nghề khác vì cá không nhiều, thu nhập không cao.

Vợ chồng chị Dương Thị Thắm đều đi biển. Chị cho biết nghề lưới cá trích rất vất vả, đòi hỏi phải có kinh nghiệm, giăng như thế nào? Giăng lúc nào và giăng ở đâu?

Loại cá này trúng nhất là đánh vào sáng sớm. Do đó bà con phải chuẩn bị ra khơi từ 3 giờ sáng và về đến bãi khoảng 8 - 9 giờ, lựa cá xong cũng mất hết một buổi sáng.

Đa phần người đánh bắt đều sử dụng thuyền thúng (mỗi thúng 1 hoặc 2 người). Sau khi chuẩn bị xong, họ đưa tất cả thuyền thúng lên tàu rồi chạy ra xa bờ khoảng 10 km mới dừng lại để thả lưới. Mỗi chiếc thuyền thúng một người ngồi từ từ buông lưới.

Thả xong, một giờ sau kéo lưới và mang thúng chuyển vào bờ để gỡ cá giao cho bạn hàng. Nói là dễ nhưng nghề này vô cùng gian nan.

Nếu không có bản lĩnh, không dạn dầy sương gió khó mà bám vững lấy nghề vì ngồi trong chiếc xuồng thúng giữa trùng khơi lúc nào chiếc thúng cũng chòng chành, lắc lư, cơ hồ như muốn lật úp.

Cá trích rất dễ đánh bắt nhưng vất vả nhất là khâu giũ lưới bắt cá. Lưới sau khi kéo lên xuồng thúng, người ta nhờ tàu đưa vào bờ, cả vợ chồng con cái cùng nhau gỡ lưới.

Bà con gỡ lưới cá trích

Mọi người làm việc tất bật, mồ hôi nhễ nhại nhưng đôi tay vẫn thoăn thoắt. Chị Thắm nói gỡ càng nhanh càng tốt vì cá tươi, cá còn nhảy soi sói mới hấp dẫn người mua. Nếu chậm trễ cá chết, bán sẽ mất giá.

Sáng sớm, khi vừa đặt chân lên bãi Khem chúng tôi đã tận mắt chứng kiến bà con ngư dân, áo quần ướt sũng đang vội vàng khẩn trương kéo hàng mấy chục chiếc thuyền thúng lên bờ, dọc theo bãi biển dài khoảng 100 mét.

Tất cả đàn ông, đàn bà, con nít đều nhanh tay giũ lưới, gỡ từng con cá tươi rói, lấp lánh ánh bạc cho vào thùng.

Cá gỡ đến đâu có người mua đến đó. Bạn hàng thường là khách du lịch, nhà hàng du lịch địa phương và các thương lái đường xa mua đóng thùng ướp lạnh vội vã chuyển đi giao cho mối.

Ông Trần Văn Minh, một ngư dân cố cựu ở đây cho biết, bãi Khem hiện có trên 50 hộ ngư dân với trên 90 phương tiện đánh bắt cá trích, lợi nhuận thu về khá cao, một người đánh giỏi mỗi ngày có thể kiếm trên 1 triệu đồng, thấp nhất cũng vài ba trăm ngàn.

Cá trích vừa mới kéo lên

Tuy nhiên, gặp những ngày thời tiết bất lợi, mưa gió bất thường bà con thất thu cũng đành phải chịu.

Đối với bà con ở vùng biển đảo Kiên Giang, cá trích là một loài đặc sản, thịt rất thơm ngon, ít tanh, lành tính. Do vậy mà nhiều người đã sử dụng cá trích để chế biến thành các món nướng lá lốt, chiên, nấu canh chua với lá giang, kho lạt sốt cà, làm chả nhúng giấm… hấp dẫn nhất là món gỏi cá trích.

Có thể nói gỏi cá trích hiện nay là đặc sản nổi tiếng của Phú Quốc và các vùng biển đảo Kiên Giang. Cá trích ngon nhất là cá thật tươi, vừa mới đánh bắt lên.

Người chế biến món gỏi cá trích đầu tiên họ lạng hai bên thân cá lấy phi lê còn óng ánh màu xanh của biển. Xong họ vắt nước cốt chanh vào, trộn với dừa nạo, đậu phộng rang, hành tỏi phi, rau sống rồi cuốn bánh tráng chấm nước mắm chính hiệu Phú Quốc.

Tuy là loại cá bé nhỏ nhưng với cách chế biến công phu, tỉ mẩn của các đầu bếp, con cá trích vẫn mang lại cho thực khách một dư vị đậm đà khó quên.

Hiện nay, tại Phú Quốc ngoài các nhà hàng, quán ăn phục vụ các món ăn chế biến từ cá trích, nhiều nơi còn có sản phẩm cá trích tươi ướp lạnh và “cá trích kho tiêu” đóng hộp để phục vụ cho du khách mua mang về nhà.

Ra Phú Quốc, chúng ta hãy đến với bãi Khem để hòa mình vào thiên nhiên và tận hưởng mùi vị thơm ngon của con cá trích. Nơi đây, chúng ta còn có thể làm quen với các ngư dân, tuy suốt ngày ở “góc biển chân mây” lấy ghe làm nhà, lấy biển làm chốn mưu sinh nhưng tâm hồn họ lúc nào cũng bình dị, mộc mạc và giàu lòng hiếu khách.