Năm nhuận ăn Tết nhầm

Về xã Tế Nông (huyện Nông Cống – Thanh Hóa) những ngày này, đâu đâu làng trên xóm dưới cũng xôn xao chuyện chú Ân ở xóm 3 ăn Tết nhầm.

Trong phiên chợ sớm mai của các bà, các cô; buổi đi dọn ruộng chuẩn bị vụ cấy của các bác nông dân; hay bên bàn cờ tướng cùng chén trà nóng của các cụ; ngay cả bọn trẻ ngày hai buổi đến trường… cũng truyền tai nhau chuyện chú Ân ở xóm 3, ngỡ đã đến Tết nên nấu bánh chưng, thịt đông, sắm sửa đồ để đón Tết.

Nghe chuyện, tôi không tin ở tai mình. 18 giờ ngày 4/12/2012 âm lịch, khi trời đã nhọ mặt người, tôi cùng người bạn đồng nghiệp sau khi đi làm về may mắn được anh bạn, cũng là người cho biết sự việc trên và là hàng xóm nhà chú Ân đưa về xã Tế Nông, để “mắt thấy tai nghe” chuyện có một không hai và mong muốn được “ăn Tết” với người đàn ông xa lạ tên Ân.

19 giờ. Trong màn đêm dày đặc sương, người bạn cho biết đã đến nhà chú Ân. Chúng tôi chẳng nhìn thấy gì bởi đường quê không ánh điện. Chúng tôi nắm tay nhau, dò dẫm theo chân người bạn men theo lối mòn của bờ ao, hướng về phía trước, nơi có tiếng người đàn ông đang chửi bâng quơ mà bước.

“Chú Ân đấy!” (ý anh bạn nói về người đang chửi) rồi gọi to: “Chú Ân ơi!”. Tiếng người đàn ông im bặt. Tiếng anh bạn chìm luôn vào đêm đen. Không định hình được gì ngoài ngôi nhà trước mắt cũng như chìm vào đêm đen cùng người đàn ông kỳ lạ kia. Trong nhà, ngoài ngõ tuyệt nhiên không đèn, không điện.

Vào nhà, anh bạn mở túi, mò mẫm lục tìm chiếc đèn pin mini. Vừa tìm anh vừa cất tiếng nói chuyện: “Chú đâu rồi?”. Tiếng trả lời ở đâu đó trong bóng đêm: “Đang mặc đồ”. Anh bạn: “Thay làm gì, tối thế này ai thấy”. Im lặng. Đã có chút ánh sáng của chiếc đèn, anh bạn lia vội xung quanh, tìm trên bàn thờ và hỏi: “Đèn đâu chú Ân”. Vẫn chỉ tiếng trả lời mà không thấy người: “Trên đó”. “Chú mặc đồ nhanh lên”. Lại không tiếng trả lời…

Đã thấy chiếc đèn dầu trên bàn. Theo ánh sáng chiếc đèn pin, căng mắt ra nhìn thấy trên bàn thờ (là nóc chiếc thùng bằng tôn) bày một cặp bánh chưng, hai gói kẹo, một gói thuốc lá, một lọ hoa thấy đã héo rũ lá… Tất cả được xếp ngay ngắn. Trong ánh sáng mờ mờ, đã thấy người đàn ông tên Ân bước ra, không chào hỏi ai mà chỉ cười mỉm và húng hắng gì trong miệng không rõ. Chú cao, gầy, khoảng gần 50 tuổi.

Chú Ân bên mâm cỗ Tết

Chú Ân cùng chúng tôi ngồi quây tròn trên chiếc chiếu đặt giữa nhà. Anh bạn trêu chú: “Quần áo mặc Tết đấy à? Bánh chưng đâu cho chúng cháu ăn với. Anh em đi làm về, không ăn gì bởi để vào ăn Tết với chú”. Chú Ân cười: “Bánh cứng mất rồi, không ăn được”. Anh bạn: “Cứng thì rán lên”. Thấy chú cứ ngần ngừ, ngại ngùng.

Anh bạn đứng lên soi đèn pin tìm. Phía bên trong có một cầu thang đi lên gác, trên có chiếc nồi nhôm to chừng 40 lít bên trong là mấy chiếc bánh tét (ở quê thường làm bánh tét, là thứ bánh không nhân bằng gạo nếp, được gói bằng lá chuối, mỗi cái dài khoảng 30cm). Đếm được 7 cái bánh. Anh bạn và tôi khệ nệ khiêng ra giữa nhà.

Lại quay vào soi đèn lấy bát đĩa. Tranh thủ, tôi “lục lọi” khắp gian nhà khoảng chừng hơn 20m² xem có gì đáng giá. Trong góc phòng vừa làm nơi cất đồ, chỗ rửa chỉ còn khoảng hai kg gạo đựng trong chiếc bao tải nhỏ, vài cái bát, đĩa, hai cái nồi, một cái thùng nhựa đựng nước. Bên ngoài kê chiếc giường ngủ bằng gỗ cũ kỹ. Trong góc bàn thờ đặt chiếc tivi cũ rích, chắc đã hỏng từ lâu.

Tôi chợt phì cười khi anh bạn yêu cầu chú Ân bật tivi lên để xem (nhà chú làm gì dùng điện). Ngoài ra không thấy còn gì đáng tiền hơn. Thấy có mấy lát bánh tét đã được rán vàng, còn thơm vị mỡ đặt trong chiếc nồi (chắc chú mới rán ăn hồi tối), nồi thịt lợn nấu đông treo tít trên cao.

Chúng tôi múc tất cả ra đĩa, thêm đĩa đường trắng để chấm bánh chưng, chai rượu nút lá chuối chú Ân lấy ra bày lên đĩa. Anh bạn đứng dậy thắp ba nén nhang lên bàn thờ. Vậy là trong ánh đèn pin và chiếc đèn dầu tù mù, ba người chúng tôi cùng người đàn ông xa lạ tên Ân chụm đầu với nhau ngồi ăn Tết.

Trong câu chuyện, chủ yếu là ba chúng tôi nói với nhau, thi thoảng hỏi chú về sức khỏe, công việc, cuộc sống… Trả lời được câu trước, câu sau chú Ân lại bắt đầu nói lan man những chuyện không đầu, không cuối và không ai có thể hiểu được.

Chắp vá những câu trả lời, tôi hiểu được chú Ân nấu bánh chưng, ăn Tết sớm do nhầm ngày tháng. Chú không biết năm nay là năm nhuận. Còn do đâu chú biết đã hết 12 tháng, theo quy luật hết năm cũ, sang năm mới thì chúng tôi chịu.

Gạo nấu bánh là do chú đi mót lúa “mồ côi” dành dụm được (lúa nếp sau khi gặt xong, trên gốc rạ tiếp tục mọc nhánh và trổ bông; còn được gọi là lúa chét). Hỏi chú nồi thịt đông là do ai cho? Chú nói mua để nấu. Hỏi chú ăn Tết bây giờ, vài hôm Tết Nguyên đán đến thật thì lấy gạo đâu mà nấu bánh chưng? Chú gãi đầu rồi chuyển sang câu chuyện khác…

Chú Ân ngây ngô nói những câu chuyện không đầu không cuối

21 giờ. Sau khi đã nhâm nhi đôi chén rượu cuốc lủi, ăn miếng bánh chưng theo quan niệm để gia chủ đỡ “dông” đầu năm mới, cả ba chúng tôi mừng tuổi chú mấy trăm nghìn, không quên mang theo cái bánh tét chú nói “để mừng tuổi lại cho con tôi” rồi chào chú ra về. Trong cái dáng cao lòng khòng, khắc khổ và một chút ngây ngô, chú Ân tiễn chúng tôi ra cửa.

Chúng tôi không về mà chạy qua nhà người anh trai chú Ân sống gần đó. Bởi những thông tin do chú “cung cấp” cho chúng tôi về chú ít ỏi quá. Trong căn nhà tình nghĩa do một doanh nghiệp hỗ trợ xây dựng, chúng tôi gặp ông Hồ Đình Đức (anh trai chú Ân) bị mù lòa. Tiếp chúng tôi còn có anh Hồ Đình Hiếu (em trai chú Ân).

Anh Hiếu cho biết chú Ân họ tên đầy đủ là Hồ Đình Ân, sinh năm 1966 hay 1967 gì đó, trong gia đình nghèo có 6 anh chị em. Chú Ân không được học hành, cũng có lấy vợ, nhưng vợ chồng không sinh được con cái, xin được đứa con nuôi, hai vợ chồng bỏ nhau khoảng 15 năm nay, đứa con nuôi ở với vợ.

Chú Ân bên căn bếp lụp xụp

Chú Ân được công nhận hộ nghèo. Nhưng sổ hộ nghèo phải dành cho đứa con nuôi. Những năm trước khỏe mạnh, chú Ân làm gần 1 sào ruộng, ai thuê gì cũng làm để sinh sống. Gần 10 năm nay, sức khỏe yếu, trí tuệ suy kiệt nên cuộc sống nhờ sự hỗ trợ của anh em và sự cưu mang của bà con.

Đã 5 năm nay, dường như cuộc sống của chú Ân tách khỏi cuộc sống của những người trong làng. Căn nhà cô đơn cùng người chủ cô đơn giữa đồng không mông quạnh, phía sau là bãi tha ma của làng.

“Gia đình anh em chúng tôi cũng hoàn cảnh lắm. Nhà tôi chỉ được hai sào ruộng, nuôi 4 đứa con, mẹ già mù lòa. Nhà anh Đức cũng cùng cực vô cùng. Vợ mới mất, con trai nuôi lại phạm tù tội, bản thân anh Đức mù lòa giờ không ai nương tựa… Việc chăm lo cho anh Ân cũng chỉ được phần nào”, anh Hiếu cho biết thêm.

23 giờ kém 25 phút, chúng tôi từ biệt gia đình với những con người khốn khổ để ra về. Sương đêm mỗi lúc một dày. Tất cả đã chìm vào đêm. Cái lạnh giữa đông ở vùng quê nghèo này như tê tái hơn. Chúng tôi lầm lụi chạy xe để nhanh về lại thành phố. Mỗi người theo đuổi một ý nghĩ. Hình ảnh người đàn ông là chú Ân với nụ cười méo mó, hâm dở, dỡ cả căn bếp để làm chuồng chim to bằng gian nhà, bán cho đứa trẻ con hàng xóm 50.000đ; những câu chuyện hoang tưởng không đầu không cuối với câu chuyện ăn Tết nhầm cứ lan man trong đầu.

Tôi giật mình khi bắt gặp ánh sáng của đèn cao áp đầu cửa ngõ thành phố Thanh Hóa chiếu rọi. Chợt niềm tin bừng lên trong tôi về an sinh xã hội: Tết này chú Ân sẽ được ăn Tết lại, một cái tết đủ đầy, no ấm hơn…

Xứ Thanh, những ngày cuối năm Nhâm Thìn