Nhập nhèm thị trường thuốc lá

Sau khi DN thực hiện chuyển đổi bao thuốc lá điếu in cảnh báo bằng chữ sang in cảnh báo bằng hình ảnh theo quy định của Thông tư liên bộ 05 của Bộ Công Thương và Bộ Y tế, thì sản lượng toàn ngành sụt giảm đáng kể.

Cụ thể, tổng sản lượng toàn ngành trong 5 tháng đầu năm đã giảm tới 30%; 4/5 công ty có sản lượng 80% toàn ngành đều giảm sản lượng từ 8 - 25%. Sản lượng giảm kéo theo nộp ngân sách cũng giảm tới 30%.

Ông Bùi Nhật Tiến, Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam cho biết, sản lượng thuốc lá nội tiêu của Tổng Công ty trong tháng 5 đạt 153 triệu bao, giảm 8 triệu bao so với tháng trước; tính chung 5 tháng đầu năm đạt 769 triệu bao, bằng 34% kế hoạch và 85% so với cùng kỳ.

“Hầu hết các đơn vị thuốc lá điếu trong tổ hợp đều sụt giảm sản lượng nội địa, trong đó các đơn vị phía Nam, đặc biệt là phía Tây Nam giảm sản lượng khá lớn trên 30%”, ông Tiến phản ánh.

Mặc dù có những chuyển biến tích cực, nhưng những vấn đề nòng cốt nhất của thị trường thuốc lá Việt Nam là nạn thuốc lá nhập lậu, chiêu trò đầu cơ, đội giá vẫn chưa được giải quyết. Cơ quan chức năng các địa phương, nhất là các điểm nóng cũng khẳng định, thuốc lá ngoại nhập lậu ngày càng có chiều hướng phức tạp và gia tăng. Theo ông Nguyễn Văn Sanh, Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT Cần Thơ, so với năm 2013, năm 2014 thuốc lá lậu vẫn diễn biến phức tạp, không có chiều hướng giảm.

Lượng thuốc lá tăng hay giảm không phụ thuộc vào lượng bắt nhiều hay ít mà phụ thuộc vào giá thuốc lá lậu trên thị trường. Nếu hàng về ít thì giá thuốc lá nhập lậu tăng, hàng về nhiều thì giá trung bình, thậm chí là thấp.

“Hiện nay, giá thuốc lá ngoại trên thị trường đang ở mức trung bình có nghĩa thuốc lá lậu đang về rất nhiều”, ông Sanh khẳng định. Theo số liệu thống kê, thuốc lá lậu tăng vọt tới trên 30% trong 4 tháng đầu năm 2014.

Ở cấp Bộ, Thứ trưởng Bộ Công Thương, bà Hồ Thị Kim Thoa cũng nhận định, tình trạng thuốc lá nhập lậu đang báo động trên thị trường nội địa. Nếu như trước đây chủ yếu tập trung ở khu vực phía Tây Nam thì hiện nay đang phát triển mạnh cả ở phía Bắc qua cửa khẩu Móng Cái (Quảng Ninh). Mặc dù Thông tư 76 đã được sửa đổi, theo đó, hành vi buôn bán vận chuyển 500 bao thuốc lá ngoại nhập lậu sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự thay vì 1.500 bao như hiện nay.

Tuy nhiên, tình hình buôn lậu thuốc lá vào thị trường Việt Nam không hề có dấu hiệu thuyên giảm. Biện pháp mạnh nhất đối với thuốc lá ngoại nhập lậu hiện nay là kiểm soát chặt đầu ra. Theo đó, bên cạnh lực lượng QLTT, cần sự vào cuộc của công an trật tự. Bất cứ cửa hàng, quán cóc vỉa hè hay đại lý nếu có hành vi bán thuốc lá nhập lậu dù là 1 bao cũng phạt nặng.

Thực tế hiện nay, trên thị trường Việt Nam tồn tại song song 3 loại thuốc lá: Thứ nhất, loại có in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh theo quy định thông tư 05; thứ hai, loại có in cảnh báo sức khỏe bằng chữ (hàng tồn kho, hàng đầu cơ, tích trữ của các đại lý, dân buôn…); thứ ba, thuốc lá nhập lậu không có in cảnh báo…Một vấn đề nữa khiến các cơ quan chức năng đầu là việc một số DN, đại lý đầu cơ, thao túng các sản phẩm làm lũng đoạn thị trường thuốc lá Việt Nam. 

Ông Vũ Văn Cường, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam khẳng định: "Hầu hết các nhà máy thuốc lá đã chấp hành việc in cảnh báo bằng hình ảnh nhưng trên hệ thống phân phối có những đại lý cấp 2, 3, giới đầu cơ ôm các loại thuốc lá không in cảnh báo bằng hình ảnh chờ đến khi các công ty không sản xuất các sản phẩm theo thông tư 05 nữa thì tung ra thị trường với thông tin thuốc lá in cảnh báo cũ ngon hơn để tăng giá lên gấp 2 lần.

Khi đó, người tiêu dùng là đối tượng chịu ảnh hưởng lớn nhất...Và, đây cũng là cơ hội để thuốc lá lậu tràn vào. Ông Đỗ Thanh Lam, Phó Cục trưởng Cục QLTT (Bộ Công Thương) cho biết, mỗi năm QLTT kiểm tra, xử lý gần 90.000 vụ vi phạm pháp luật. Trong 5 tháng đầu năm 2014, QLTT đã kiểm tra xử lý 1.700 vụ vi phạm về kinh doanh vận chuyển thuốc lá nhập lậu, thuốc lá giả, thu giữ gần 600 ngàn bao thuốc lá các loại.

Đồng thời Cục QLTT cũng đã nhận được phản của các DN về tình trạng xuất hiện giới đầu cơ, tích trữ sản phẩm thuốc lá điếu không in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chờ đến khi DN ngừng sản xuất tung ra thị trường trục lợi. Còn có nguồn tin cho biết hiện vẫn có DN tiếp tục sản xuất chui mặt hàng này để kiếm lời….

Cục QLTT sẽ xử lý tận gốc vấn đề này. Theo đó, sẽ triển khai 3 nhiệm vụ: Thứ nhất, tăng cường kiểm tra, kiểm soát các vi phạm tập trung vào các khu vực, địa bàn trọng điểm có lượng thuốc lá nhập lậu và thuốc lá in cảnh báo cũ lớn. Thứ hai, tổ cơ động của cục QLTT sẽ phối hợp với các địa phương xử lý các vụ việc phức tạp liên quan tới nhiều bộ ngành, nhiều lĩnh vực. Tiếp tục tham mưu, rà soát sửa đổi bổ sung và hoàn thiện chính sách để chuyển biến tình hình này.