Nhện gié hại lúa

Trước đây nhện gié xuất hiện và gây hại trong vụ mùa tại một số tỉnh ĐBSCL, tuy nhiên vụ mùa 2007 nhện gié cũng được ghi nhận xuất hiện và gây hại một số tỉnh phía Bắc gây thất thu năng suất có thể 50%.

Nhện gié có tên khoa học Steneotarsonemus spinki, thuộc bộ nhện Acarina. Nhện có kích thước rất nhỏ, trong suốt, khó quan sát bằng mắt, tuy nhiên có thể thấy bằng kính lúp (trong bẹ, thân và vỏ trấu). Vòng đời nhện gié ngắn từ 10 - 12 ngày.

Nhện cái đẻ khoảng 50 trứng màu trắng trong bẹ. Trứng không thụ tinh được sẽ nở ra nhện đực. Trứng sau 1 - 2 ngày sẽ nở ra nhện non, cơ thể nhọn, dài, có 3 cặp chân. Nhện non kéo dài khoảng 4 - 5 ngày, sau đó trưởng thành kéo dài khoảng 5 - 6 ngày, có 4 cặp chân.

Nhện sống trong bẹ lúa, gân lá và gây hại bằng cách chích hút nhựa gây các vết sọc dài hay các đốm lấm chấm trên hạt.

Giai đoạn mạ, nhện chủ yếu hại bên ngoài bẹ, nơi tiếp giáp giữa bẹ và thân. Giai đoạn đẻ nhánh - làm đòng, nhện đục vào trong sống và gây hại trong bẹ và gân lá. Giai đoạn trổ - chín, nhện gây hại chủ yếu trong bẹ, gân lá, thân, cuống bông và nếu mật số cao nhện bò lên và chui vào vỏ trấu và gây hại trên hạt.

Nếu nhện gây hại trên bông sẽ khiến bông có dạng thẳng đứng vì phần lớn hạt bị lép, lửng, lốm đốm, méo mó. Vết thương cơ giới do nhện gây ra còn tạo điều kiện cho một số nấm xâm nhập và gây hại nhất là nấm gây bệnh thối bẹ Sarocladium oryzae.

Môi trường

Nhện gié phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết nóng, khô, ruộng thiếu nước, do đó nhện gây hại chủ yếu trong tháng 5 - 6 vụ HT ở ĐBSCL và tháng 8 - 9 vụ mùa. Cần lưu ý vụ HT 2008 ở ĐBSCL tuy mưa đến sớm, nhiều nhưng nhện gié vẫn gây hại trên diện rộng.

Sự bộc phát của nhện gié vào giữa và cuối vụ có liên quan đến việc sử dụng nhiều thuốc trừ sâu vào đầu vụ do đó làm giảm mật số thiên địch của nhện như nhện ăn thịt và ong ký sinh.

Ruộng gieo sạ dầy, bón thừa đạm, ruộng khô hạn, ruộng sạ chay, sạ liên tục, vệ sinh đồng ruộng kém, ruộng còn sót lúa gốc, lúa rày của vụ trước bị nhện gié, giống mẫn cảm (IR 50404, Khang dân 18, nếp cái hoa vàng…) thuận lợi cho nhện gié phát triển, gây hại.

Quản lý

- Luân canh (nếu có thể) để cắt đứt nguồn ký chủ.

- Sau thu hoạch, đốt đồng nếu ruộng thường xuyên bị nhện gié gây hại.

- Cày ải phơi đất, làm đất kỹ nhất là ruộng các vụ trước thường xuyên bị nhện hại.

- Vệ sinh đồng ruộng, diệt lúa gốc, lúa rày của vụ trước bị nhện gié gây hại.

- Không sạ dầy.

- Bón phân cân đối, hợp lý, không bón thừa đạm.

- Giữ mức nước thích hợp cho từng giai đoạn sinh trưởng của lúa, không để khô.

- Bảo vệ thiên địch (ong, nhện ký sinh), sử dụng thuốc BVTV khi cần thiết.

- Thăm đồng thường xuyên, chú ý giai đoạn cuối đẻ nhánh - trổ (35 - 60 ngày sau sạ), nhất là giai đoạn từ 35 - 50 ngày sau sạ, dùng kính lúp quan sát trong bẹ nếu thấy có nhện hoặc trên bẹ, gân, thân, cuống bông có triệu chứng như mô tả trên (vết sọc dài màu nâu thẩm) thì cần phun thuốc phòng trị nhện ngay, không để nhện gây hại trên cuống bông/gié hay hạt vì khi ấy đã quá muộn.

- Thuốc trừ nhện có thể dùng các loại đặc trị sau:

+ Sulox 80WP pha 20 - 30 gr/8 lít.

+ Saromite 57EC pha 8 - 10 ml/8 lít.

+ Lancer 97DF pha 10 gr/8 lít.

+ Dầu khoáng SK Enspray 99EC pha 40 - 60 ml/8 lít.

Chú ý: Trước khi phun, nếu có thể, cho nước vào ruộng, để nhện di chuyển lên trên, khi phun dễ trúng thuốc. Nên chỉnh bét phun mịn hạt và phun đẫm vào nơi nhện sống và gây hại. Cần phun nhiều nước, tối thiểu 5 - 6 bình 8 lít trên 1.000 m2 (400 - 500 lít nước/ha). Có thể phun sáng sớm hay chiều mát. Nếu lúa đang trổ nên phun vào buổi chiều (nếu trời không mưa). Cần theo dõi kỹ hướng dẫn trên nhãn.