Nổi chìm manh áo, miếng cơm

Công việc cào nghêu vô cùng nặng nhọc

Cuối tuần vừa rồi, tôi nhận làm hướng dẫn cho mấy anh bạn đồng nghiệp ở làm truyền hình thực hiện những cảnh quay cuối cùng cho một phim tài liệu về Vịnh Tiên Sa.  Chỉ cách chiếc cầu dây võng Thuận Phước độ vài mươi bước chân, trong cái nắng oi ả đến nhức mắt, tôi đã gặp và trò chuyện với những người ngày ngày vẫn thường đến đây, ngâm mình trong dòng nước để mò nghêu kiếm sống.

Vợ chồng chị Lê Thị Bảy, trú phường Thọ Quang, quận Sơn Trà, TP. Đà Nẵng là một trong số những người có thâm niên làm nghề mò nghêu ở vùng đất này. Chị Bảy cho biết: Vào mùa nghêu nhiều, mỗi ngày hai vợ chồng chị chăm chỉ mò cũng được gần chục ký lô, mỗi ký nghêu thời giá hiện tại là gần 30.000 đồng (Vùng Vịnh Đà Nẵng chủ yếu là nghêu non, bắt bán cho chủ bãi nghêu làm giống). Những thời điểm khan hiếm nghêu non thì mỗi ngày chỉ mò bắt được đôi ba ký là nhiều.

- Ở đây có nhiều người đi mò nghêu non như anh chị không?

- Nhiều, chị Bảy đáp. Từ vùng cầu Thuận Phước này kéo dài cho đến Xuân Thiều, mỗi ngày bình quân cũng có đến cả trăm người làm nghề mò nghêu. Già, trẻ, lớn, bé đều có cả. Nói chung là những người nghèo, không có nghề nghiệp ổn định, nên phải chọn nghề này để làm kế mưu sinh…

Thấy tôi đứng nói chuyện với chị Bảy, nhiều đứa trẻ độ mười ba, mười bốn tuổi, mỗi đứa trên tay cầm một cái bao cũng hiếu kỳ chạy lại. Tôi quay sang hỏi: Các cháu cũng đi mò nghêu à? Tất cả đồng thanh trả lời: Dạ…

Chị Bảy chỉ cho tôi từng đứa, rồi giới thiệu về gia cảnh của chúng cho tôi nghe. Nhìn những mái tóc đỏ hoe, những làn da sạm nắng của những đứa trẻ ngày ngày phải dành thời gian rảnh rỗi của mình để mò nghêu non mang bán kiếm tiền giúp gia đình chi tiêu trong cuộc sống, tự dưng tôi thấy chạnh lòng cho cái tuổi ăn, tuổi ngủ, tuổi chơi, tuổi học, tuổi được nâng niu chìu chuộng mà các em phải sớm dấn thân vào guồng quay kiếm sống đầy rủi may, nắng nôi, rét mướt này…

Thấy vợ vẫy tay, chồng chị Bảy xốc lại bao nghêu non đã bắt được rồi rẽ nước lên bờ.

- Được có nhiều không anh?

- Mùa này ít lắm, với lại nghêu bị chết cũng nhiều nên thấy vậy chứ đến lúc lựa lại chẳng được là bao.

Rất nhiều người phải kiếm sống bằng nghề mò nghêu

- Ngày trước vợ chồng cũng là cán bộ công nhân viên, khi đất nước chuyển sang một thời kỳ mới với nhiều yêu cầu, đổi thay về năng lực, trình độ. Vả lại Cty lúc đó làm ăn cũng thua lỗ kéo dài nên dần dà rồi cũng giải thể luôn, cơ quan không còn, chế độ cũng được chẳng bao nhiêu, việc làm không kiếm được nên mình phải gặp cảnh long đong, lận đận…

Cái nghề mò bắt con nghêu này cũng đến với gia đình như một tình cờ của số phận thôi. Lúc đầu do gia cảnh túng bấn, mình đi mò bắt nghêu về để cải thiện thêm cho các cháu trong bữa ăn. Vào vụ nghêu sinh sản nhiều, bắt về gia đình ăn không hết, mẹ chúng nó mới mang ra chợ bán cho đỡ tiếc. Thấy cũng có đồng ra, đồng vào, vậy là vợ chồng bắt tay với nghề này từ đó cho đến nay…

Ngược dòng sông Hàn một đoạn không xa, ngay khu vực dưới chân cầu Tuyên Sơn cũng là một địa chỉ kiếm cơm của hàng trăm người dân đang cư ngụ tại phường Khuê Mỹ, quận Ngũ Hành Sơn, TP. Đà Nẵng. Cứ sáng sáng, những người dân trong phường lại lục tục đạp xe kéo nhau nhằm hướng bờ sông mà tiến. Dụng cụ hành nghề của họ cũng vô cùng đơn giản, chỉ có cái thau, cái rổ, một cái cào tay, một cái bồ hụp làm bằng thanh tre có miếng tôn mỏng uốn hình chữ U (dùng để cào vét, thường chỉ những người đàn ông có sức khỏe mới sử dụng). Đến bờ sông, mỗi người chia nhau một hướng, trầm mình xuống dòng sông quê hương để kiếm tìm sự sống hàng ngày. Những người có thâm niên mò bắt nghêu ở đây (nghêu ở đoạn sông này là nghêu đã trưởng thành, nên bắt về chỉ bán cho người sử dụng) cho biết:

- Ngày trước, vùng này rất nhiều nghêu, mỗi ngày siêng năng có người mò bắt được cả tạ, giá cả cũng được, nên có nhiều gia đình nhờ nghề bắt nghêu này mà có cái ăn, cái mặc, có tiền để mua sắm đồ đạc, lo cho con cái học hành… bây chừ giá nghêu cao, nhưng đổi lại thì nhiều người đi bắt nên thu hoạch tính bình quân đầu người là không nhiều. Nói chung là một ngày làm chỉ đủ chi tiêu trong gia đình ở mức tiết kiệm.

Anh Nguyễn Văn Hùng, một trong số những người làm nghề bắt nghêu lâu năm ở phường Khuê Mỹ kể với tôi rằng: Cực chẳng đã! Chẳng biết làm chi mới chọn nghề này kiếm sống. Anh thấy đó, giữa một biển nước mênh mông như thế, có ai biết điều gì đang chực chờ để giáng xuống số phận của mình đâu. Nhiều người ở đây, trong lúc mò nghêu đã dẫm phải dây thép gai, mảnh chai, cọc nhọn… Mùa mưa gió, có ngày con nước lên cao, dòng chảy mạnh nó lùa cả thân người mình đi ra xa trong tình cảnh chới với… Thanh niên trai tráng như tụi em còn đỡ, chứ như cô Ba, cô Chín đang mò ở đằng kia đó, đã trên bảy mươi tuổi đầu rồi mà ngày nào cũng phải ngâm mình trong nước lạnh, dưới nắng nóng đến vài giờ đồng hồ. Có người khi đưa thân mình lên được khỏi mặt sông là toàn thân tê cứng, bước đi xiêu vẹo, thậm chí là ngất lịm đi vì đói và mệt…

- Sao không chọn việc khác để làm?

Chị Mai Thị Mỹ ở tổ 3, phường Khuê Mỹ nói rằng:

- Biết là nguy hiểm, biết là làm nghề này sức khỏe mình sa sút rất nhanh, nhưng biết làm gì bây giờ, chỉ có nghề mò bắt nghêu là nghề không có vốn, ngày nào bắt được nhiều thì được nhiều tiền, ngày nào bắt được ít thì ít tiền, những lúc đau yếu nằm bẹp dúm ở nhà thì thôi…Khổ lắm, nhưng không làm thì biết lấy gì để sống, trong khi gia đình lại có đếm năm, sáu miệng ăn…

Có những cụ bà đã ngoài thất thập vẫn ngày ngày ngâm mình cào nghêu kiếm sống

Chúng tôi lại mơ màng nghĩ về một tương lai không còn xa nữa, những tổ chức xã hội sẽ cùng với địa phương sắp xếp cho những con người khốn khó này có cơ hội học nghề và hành nghề; các quỹ xóa đói giảm nghèo cần quan tâm nhiều hơn đến họ, để họ sớm giải nghệ cái nghề nhiều rủi hơn may này…