Nông thôn đói sách

Cty TNHH Văn hóa Đông Tây đưa sách về nông thôn qua tất cả các kênh: qua hệ thống thư viện các tỉnh thành rồi về các địa phương đến tận thôn xã; qua Chương trình sách hóa nông thôn và qua hệ thống đại lý bán lẻ đến các gia đình. Không chỉ riêng sách do Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây và Cty TNHH Văn hóa Đông Tây, đơn vị này lựa chọn nhiều đầu sách của các NXB khác nhau đưa về nông thôn.

Thiếu sách ở mọi lĩnh vực

Từ thực tế này, ông Hoan khẳng định ở nông thôn luôn thiếu sách. “Người nông thôn đói sách. Họ cần đọc rất nhiều. Thiếu sách ở mọi mảng. Chúng tôi đưa chủ yếu các sách khoa học xã hội và nhân văn, sách tâm lý sống, sách khoa học thường thức (dạy nấu ăn, dạy chữa bệnh...). Theo tôi đó là những sách trang bị kiến thức tối thiểu cho người nông thôn, như một sự phủ nền ban đầu để từ đây nâng cao dần”.

Những học sinh ham đọc sách đã là nơi lan tỏa ra khiến những học sinh ít đọc sách ban đầu cũng bị cuốn hút theo việc đọc, thay cho các trò chơi giải trí khác, đặc biệt là game online. Nhưng việc đọc được nhiều hay không, duy trì được lâu dài hay chỉ chạy theo phong trào, điều quyết định là ở mô hình quản lý. Một số nơi, tủ sách luôn luôn trong tình trạng khóa im ỉm. Thậm chí, có những thư viện, sách được trói gô, bó lại thành mớ, rất gọn gàng.

Đầu năm 2014, Cty TNHH Văn hóa Đông Tây có thực hiện chương trình bán sách lưu động ở huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình. Khi đó, các em học sinh rất hào hứng.

“Ở đây chưa hẳn là hào hứng vì thích đọc sách mà các em hào hứng có lẽ vì thấy một sự kiện văn hóa trước đó chưa có. Tức là bản thân các em học sinh nông thôn đang thiếu một hoạt động văn hóa nói chung”, ông Hoan nhận xét.

Một thực tế ở nông thôn khi có tủ sách, nhiều em đọc được rất nhiều sách. Nhưng ông Đoàn Tử Hoan cho rằng, trong chuyện đọc còn có cả hướng đọc. Đó là sử dụng thời gian đọc như thế nào cho tốt, bởi vì các em học sinh ở nông thôn ngoài việc học cũng cần phải phụ giúp gia đình: “Tôi cho rằng ham đọc quá chưa phải là tốt. Ở nông thôn, bố mẹ bận rộn mà con cứ suốt ngày rung đùi đọc sách không chịu phụ giúp bố mẹ thì đâu có được”.

Về kiến thức chung, dù ai cũng biết phải đọc sách nhiều, tuy nhiên điều quan trọng nhất với các bậc phụ huynh và thầy cô giáo đều đặt việc học lên hàng đầu để lấy thành tích. Thành tích ở đây cụ thể là qua điểm số trên lớp. Muốn điểm số cao, đương nhiên phải dựa vào kiến thức trong SGK. Vì vậy, nhiều bậc phụ huynh vẫn hạn chế, thậm chí có trường hợp cấm cản con đọc sách. Trong khi đó, về nguyên lý thì đọc sách là sự giải trí, học sinh rất thích, còn học là một sự khô cứng, một sự ép buộc, đọc sách dù sao vẫn có sự giải trí.

Việc đọc sách của phụ huynh, cũng không nhiều. Ở đâu cũng vậy, phụ huynh đều lo vật lộn mưu sinh, cho dù là các đô thị lớn. Thêm vào đó, các phương tiện nghe nhìn hiện đại ngày nay khiến cho việc cập nhật tri thức dễ dàng hơn, nhanh chóng hơn, sinh động hơn và đa dạng hơn cho nên việc đọc cũng dần dần hạn chế. Từ đó dẫn đến trào lưu đọc sách giảm dần.

Bộ sách phổ biến khoa học của Cty Long Minh.

“Tôi cho rằng khuyến đọc không không có giá trị. Việc đọc hay không là tự thân mỗi người, người ta thích thì không cần khuyến người ta vẫn đọc, không cần bảo người ta cũng tự tìm đến sách. Cái quan trọng nhất đối với trẻ em nông thôn là không có điều kiện được tiếp xúc với sách. Vì vậy, hãy đưa sách đến nông thôn để các em dễ dàng tiếp cận hơn”, ông Hoan cho biết.

Vì vậy, dù các phương tiện hiện đại trợ giúp nhưng nói như hai học giả hàng đầu thế giới hiện nay là Jean-Claude Carrière và Umberto Eco: Đừng mơ từ bỏ sách giấy!

Vẫn hình ảnh xe đạp thồ

Khát sách khoa học tự nhiên, đặc biệt những cuốn sách về vũ trụ, về công nghệ hiện đại như tàu ngầm, máy bay siêu âm, tên lửa... là thực tế của cả nước nói chung, ở nông thôn lại càng khát. Có thể lấy một hình ảnh ví von rằng, trong khi học sinh thế giới tiếp cận với những công nghệ hiện đại nhất, thì học sinh Việt Nam vẫn là hình ảnh của xe đạp thồ, xe bò bánh hơi, hoặc công nông đầu dọc!

Việt Nam là quốc gia có truyền thống trọng nông, yêu thích thơ ca, hò vè. Những phát minh khoa học rất hiếm. Nhưng không phải người Việt Nam thiếu đầu óc sáng tạo về khoa học kỹ thuật. Mới đây, ba cha con “hai lúa” Trần Quốc Hải ở Tây Ninh chế tạo được xe bọc thép đã được Chính phủ nước bạn trao tặng huân chương Đại tướng quân. Vấn đề là những sách phổ biến phát minh thế giới hiện đại nhất có đến hay không?

Ông Lại Cao Hạnh, Trưởng phòng Giáo dục - Đào tạo huyện Quỳnh Phụ và ông Phạm Đức Phiệt, Trưởng phòng Giáo dục - Đào tạo huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, đã ngỡ ngàng khi cầm trên tay những cuốn sách dịch của Cty CP Văn hóa Giáo dục Long Minh liên kết với NXB Dân trí phát hành: Sáng chế công cụ, Phát minh công nghệ, Không gian vũ trụ, Hướng tới tương lai...

Các cuốn sách trình bày đẹp, hình ảnh bắt mắt, giảng giải tường tận các kiến thức khoa học phù hợp với lứa tuổi (từ ôtô, máy bay, vũ trụ, đến cơ thể người, cách thức làm ra đồ ăn, đồ dùng...) nhanh chóng được hai vị đồng ý bổ sung vào thư viện các trường phổ thông trong huyện. Đồng thời, họ cũng mong muốn sẽ có những cuộc tập huấn áp dụng các kiến thức trong sách đến giáo viên và học sinh các trường trong toàn huyện.

Thực tế hiện nay, mảng sách phổ biến khoa học tại các cửa hàng bán sách ở các đô thị lớn đều vắng bóng, thì việc chúng đến nông thôn là chuyện mỏi cổ chờ. Nói như em Uông Hải Minh, lớp 9A3, THCS An Dục, những cuốn sách về khoa học vẫn luôn là mong ước được đón nhận của các em.