Năm 2012, xuất khẩu thủy sản không đạt như mong muốn và chỉ tăng trưởng rất ít so với năm 2011. Trong năm 2013, nhiều dự báo cho hay XK thủy sản sẽ còn khó khăn hơn nữa.
Doanh nghiệp và người nuôi đều thiếu trầm trọng vốn nuôi cá tra
MỘT NĂM ĐẦY “SÓNG GIÓ”
Năm 2012 có thể nói là một năm hạn của ngành thủy sản khi có nhiều doanh nghiệp vào hàng đại gia bị “ngã ngựa” bởi những khoản nợ khổng lồ, bởi thiếu vốn trầm trọng... Xuất khẩu thủy sản cũng đạt mức tăng trưởng thấp nhất trong nhiều năm qua do thiếu vốn, thiếu nguyên liệu, ảnh hưởng bởi khủng hoảng kinh tế ở châu Âu, các vấn đề về dư lượng chất cấm ở Nhật Bản... Mãi đến những tháng cuối năm, đầu ra xuất khẩu thủy sản nói chung mới có sự khởi sắc trở lại.
Thế nhưng sự khởi sắc ấy chỉ mang tính thời điểm do nhiều thị trường cần tăng nhập khẩu thủy sản để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng vào Lễ Giáng sinh, năm mới 1013 hay Tết Quý Tỵ. Bởi theo nhận định của các chuyên gia, doanh nghiệp thủy sản, xuất khẩu thủy sản trong năm 2012 vốn đã rất khó khăn thì năm 2013 sẽ còn khó khăn hơn nữa. Trong đó, tôm sẽ gặp khó khăn nhất về mặt thị trường bởi phải tiếp tục chịu sự cạnh tranh gay gắt với các nhà xuất khẩu lớn khác như Thái Lan, Ấn Độ, Indonesia…
Những nước này vẫn đang có xu hướng hạ giá bán đối với các sản phẩm tôm, gây bất lợi lớn đối với con tôm Việt Nam. Sở dĩ các nhà xuất khẩu của những nước trên có thể hạ giá bán tôm xuống là do họ không bị thiệt hại nhiều về sản lượng do dịch bệnh như nuôi tôm ở Việt Nam, do đó nguồn tôm nguyên liệu dồi dào hơn, giá thành hạ hơn.
Ông Nguyễn Văn Dương, GĐ Cty TNHH Hải Dương – một doanh nghiệp chuyên nuôi tôm ở Bình Thuận, cho hay: “Trình độ kỹ thuật của người nuôi, đầu tư cơ bản ở Thái Lan tốt hơn Việt Nam nhiều. Năng suất tôm của họ cao hơn, do đó chi phí sản xuất thấp hơn nhiều so với người nuôi tôm ở Việt Nam. Bằng chứng là trong năm 2012, đã có những thời điểm các doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu tôm nguyên liệu từ Thái Lan về để chế biến xuất khẩu vì giá nhập về đã cộng chi phí vận chuyển, thuế…, mà vẫn rẻ hơn so với giá tôm nguyên liệu trong nước”.
Mặt khác, các doanh nghiệp ở Thái Lan, Ấn Độ… đang có lợi thế lớn về mặt lãi suất so với doanh nghiệp thủy sản Việt Nam. Ông Trần Thiện Hải, Chủ tịch VASEP cho hay các doanh nghiệp Thái Lan, Ấn Độ… chỉ phải chịu lãi suất 3%, trong khi các doanh nghiệp Việt Nam nếu vay với lãi suất hiện tại cũng ở mức cao hơn nhiều là 11%. Lãi suất của họ thấp hơn gần 4 lần so với doanh nghiệp Việt Nam, thì chi phí sản xuất của họ sẽ thấp hơn nhiều nên có thể hạ tiếp giá bán tôm mà doanh nghiệp Việt Nam không thể “đua” theo được.
Trong khi đó, thị trường lớn nhất của tôm Việt Nam là Nhật Bản thì vẫn chưa gỡ được cái “ải” Ethoxyquin. Vừa vướng chất cấm, vừa bị cạnh tranh về sản lượng cũng như giá cả từ con tôm ở các nước xuất khẩu khác, tôm Việt Nam sẽ càng gặp khó nhiều hơn về mặt xuất khẩu.
VỐN VAY QUÁ KHÓ!
Tình hình kinh tế khó khăn ở nhiều thị trường nhập khẩu quan trọng, cũng sẽ tiếp tục ảnh hưởng xấu đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2013. Theo VASEP, tín hiệu xấu nhất vẫn đến từ thị trường EU. Từng là thị trường số 1 của thủy sản Việt Nam trong nhiều năm qua, nhưng trong năm 2012, xuất khẩu thủy sản sang EU trong hầu hết các tháng đều đạt mức tăng trưởng âm so với tháng tương tự của năm 2011. Dự báo trong năm 2013, giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU sẽ còn tiếp tục tăng trưởng âm, với mức giảm khoảng 12-15% so với năm 2012.
Tuy nhiên, cái khó khăn nhất đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong năm 2013 vẫn sẽ là vốn, nhất là ở ngành hàng cá tra. Ông Dương Ngọc Minh, Chủ tịch Ủy ban Cá nước ngọt của VASEP cho hay ngành cá tra không lo lắng mấy về đầu ra, bởi Việt Nam vẫn đang gần như độc chiếm thị trường cá tra thế giới. Cái lo nhất trong năm 2013 là sẽ thiếu hụt cá tra nguyên liệu bởi tình trạng người dân “treo” ao lại đang tiếp tục tăng lên vì nông dân không có vốn đầu tư nuôi tiếp, do đó sản lượng sẽ giảm mạnh. Vì thế, lượng cá tra nguyên liệu sẽ phải trông cậy nhiều hơn vào nguồn cá do các doanh nghiệp tự tổ chức nuôi.
Theo VASEP, đến nay, sản lượng cá tra do các doanh nghiệp tổ chức nuôi đã chiếm tới 70% sản lượng cá tra cả nước. Thế nhưng các doanh nghiệp cũng đang rất khó khăn để duy trì việc nuôi cá tra. Bởi mỗi ha cá tra, riêng tiền đất và xây ao nuôi đã cần vốn đầu tư lên tới 2 tỷ đồng. Và với việc đang chiếm tới 70% sản lượng cá nguyên liệu, các doanh nghiệp đã phải đầu tư vào phát triển vùng nuôi cá tra trong những năm qua với số tiền lên tới 8.000 tỷ đồng. Nuôi cá tra lại cần thời gian dài, tới 6-8 tháng/vụ, tiền vốn để nuôi cá là 8-9 tỷ đồng/ha, thành ra vốn lưu động mà các doanh nghiệp cần cho một vụ nuôi lên tới 35.000 tỷ đồng. Nhưng doanh nghiệp chỉ được vay với chu kỳ 4 tháng, với hạn mức tín dụng thấp hơn nhiều. Bởi thế, cứ nói đến chuyện vốn nuôi cá tra, ông Minh lại than thở: “Các doanh nghiệp đang lâm vào tình trạng cá có trong ao nhưng lại không có thức ăn để nuôi cá bởi không có tiền để mua thức ăn”.
Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản cũng cho rằng khó khăn lớn nhất đối với xuất khẩu thủy sản hiện nay và trong thời gian tới không phải là thị trường mà là vốn. Bằng chứng điển hình là đến nay các doanh nghiệp cá tra vẫn chưa tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ 9.000 tỷ đồng. Ông Tuấn cho hay: “Các ngân hàng thương mại hoạt động theo cơ chế kinh doanh, tự chịu trách nhiệm lỗ - lãi. Vì thế, Chính phủ tuy có chủ trương hỗ trợ vốn nhưng không thể chỉ đạo các ngân hàng phải cho vay thế này, thế kia với các doanh nghiệp thủy sản”. Chính vì thế, để gỡ khó về vốn cho các doanh nghiệp thủy sản, Bộ NN-PTNT đang đề nghị Chính phủ xem xét sử dụng nguồn vốn vay ODA từ một số tổ chức tài chính quốc tế để cho các doanh nghiệp vay phục vụ sản xuất với lãi suất thấp hơn so với lãi suất vay từ các ngân hàng thương mại.
Còn riêng với con cá tra, để đứng vững và tiếp tục phát triển trên thị trường thế giới, nhiều doanh nghiệp cho rằng cần phải đẩy mạnh khâu quảng bá hình ảnh thông qua các chương trình XTTM quy mô ở tầm quốc gia, nhất là khi cá tra đã đi vào sản xuất bền vững theo tiêu chuẩn ASC. Theo ông Dương Ngọc Minh, trong thời gian tới, các cơ quan chức năng hiệp hội, doanh nghiệp cần phải phối hợp với WWF quốc tế, ASC… tiến hành quảng bá rộng rãi hình ảnh cá tra Việt Nam được nuôi có trách nhiệm ra toàn thế giới.
| Ông Nguyễn Hữu Dũng, PCT VASEP cho rằng Chính phủ nên ưu tiên dành ngân sách thực hiện các dự án lớn và chuyên nghiệp về xúc tiến thương mại phát triển cá tra trong năm 2013 và những năm tới. Bên cạnh đó là các chính sách giải quyết khó khăn về vốn nuôi và chế biến cá tra. Chẳng hạn như thực hiện giãn nợ và cơ cấu lại nợ cho các doanh nghiệp cá tra thực sự có năng lực sản xuất và xuất khẩu, mà cục thể là chuyển đổi vốn vay ngắn hạn đã sử dụng đầu tư vào nuôi cá tra sang thành vốn vay trung hạn. Tăng cường hỗ trợ vốn tín dụng ngắn hạn, tăng hạn mức và tiếp tục cho vay theo nhu cầu doanh nghiệp để duy trì nuôi và chế biến xuất khẩu cá tra. Theo đó, trước mắt đề nghị thí điểm mở rộng hạn mức tín dụng cho 20 doanh nghiệp hàng đầu. Những doanh nghiệp này hiện đang chiếm hơn 60% tổng giá trị xuất khẩu cá tra, hầu hết đều có vùng nuôi nên tự chủ được nguyên liệu, có thị trường xuất khẩu và có uy tín lớn. Trên cơ sở kết quả đạt được, sẽ mở rộng phương thức này cho các doanh nghiệp sản xuất cá tra khác. |
