Bao gồm có 3 nguyên tố đa lượng (N,P,K), 4 nguyên tố trung lượng (Ca, Mg, S, Si) và các nguyên tố vi lượng cũng như siêu vi lượng (Fe, Zn, Cu, Mn, Mo, B, Cl, Co).
Các thí nghiệm thực hiện trong dung dịch dinh dưỡng được khống chế cẩn thận cho thấy bất kỳ thiếu một chất nào trong số các chất này cũng đều làm ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển cũng như chất lượng của cây ở mức độ nhiều hay ít.
Các chất nói trên đều hiện diện trong tất cả các loại đất với số lượng và tỷ lệ rất khác nhau. Các chất đa lượng do cây dùng nhiều, nên nếu không được bổ sung thì chỉ sau một số vụ chúng sẽ bị cạn kiệt.
Các chất vi lượng do số lượng dùng ít nên những loại đất phù sa, đất đỏ bazan có thể cung cấp cho cây được nhiều vụ mới trở nên cạn kiệt. Như vậy số lượng cần bón đầy đủ cho cây trước hết là các chất N,P,K. Thứ đến là các chất Ca, Mg và S, Si. Các chất này ta cần bón cho cây trong từng vụ. Còn các chất vi lượng, tùy loại đất và loại cây mà có thể cung cấp từng vụ hay cách một, hai vụ bổ sung một lần cũng được.
Tại sao phải bón cân đối? Do cây trồng cần các chất dinh dưỡng để xây dựng nên cơ thể ở từng thời kỳ rất khác nhau. Số lượng từng chất dinh dưỡng cây lấy vào trong cây theo từng giai đoạn cũng khác nhau và tổng số lượng dinh dưỡng của từng chất cây cần cũng khác nhau.
Vì vậy, để đáp ứng nhu cầu sinh lý cho cây, ta cần cung cấp các chất dinh dưỡng không những đầy đủ mà cần cả cân đối nữa. Dưới đây là ví dụ khi cây cà phê ở các tuổi khác nhau thì lượng chất dinh dưỡng cây lấy vào cũng rất khác nhau:
Bảng 1: Hàm lượng dinh dưỡng trong cây cà phê theo lứa tuổi (g)
| Tuổi | Chất khô (g) | N(g) | P205 (g) | K20 (g) | Ca0 (g) | Mg0 (g) | S (g) |
| 2 | 3,010 | 51,38 | 6,39 | 44,87 | 38,00 | 29,11 | 4,31 |
| 5 | 15,517 | 233,98 | 26,89 | 214,85 | 171,15 | 122,79 | 23,08 |
| 10 | 19,135 | 262,69 | 27,49 | 204,25 | 198,01 | 122,60 | 26,52 |
Nguồn: Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, 1997
Rõ ràng là cây cà phê vối khi tuổi cây tăng lên thì chất khô cũng tăng lên và tổng số các chất dinh dưỡng do cây hút cũng thay đổi và cũng rất khác nhau. Như vậy, ngay trên cùng một loại đất thì các chất bón cho cây cũng khác nhau.
Vào thời kỳ cây còn non thì cây cần nhiều chất N và P để ra rễ, đâm chồi ra lá thuận lợi. Nhưng tỷ lệ 2 chất này cũng khác nhau. K cũng cần nhưng chỉ cần cung cấp vừa phải vì cây có thể sử dụng kali trong đất dễ hơn chất P.
Nhưng càng về các giai đoạn cuối thì cây cần kali cao hơn, nên tỷ lệ kali giai đoạn từ ra hoa cho đến sắp chín cần nhiều hơn. Nếu không cung cấp đầy đủ (ít ra là các chất đa lượng) thì cây sẽ cho năng suất kém. Dưới đây là một ví dụ:
Bảng 2: Ảnh hưởng việc bón không đầy đủ phân NPK đến năng suất cây ngô
| Năm | N-P205-K20 (kg/ha) (168-74-139 kg/ha) | N (kg/ha) (168N-0P-0K) | Năng suất giảm (tấn/ha) | Tỷ lệ giảm so với bón đầy đủ |
| 1974 | 9,48 tấn/ha | 9,16 (tấn/ha) | -0,32 tấn | 3,4(%) |
| 1976 | 9,98 | 7,28 | -2,7 | 27% |
| 1978 | 8,41 | 6,53 | -1,88 | 22,3 |
| 1980 | 7,66 | 0,82 | -6,84 | 89,3 |
| 1982 | 11,42 | 1,44 | -9,98 | 87,3 |
| 1984 | 11,56 | 2,01 | -9,54 | 82,5 |
Nguồn: Tạp chí Phân bón 26/1990, dẫn theo Nguyễn Văn Bộ, 2013
So với bón phân đầy đủ N+P+K thì ruộng chỉ bón N, không bón P và K, chỉ có năm đầu năng suất ngô tương đương với công thức bón phân đầy đủ, chỉ giảm nhẹ 0,32 tấn (3,4%).
Nhưng các năm về sau, nếu vẫn chỉ có bón đủ N mà không bón P và K thì năng suất ngày càng giảm nghiêm trọng, đến năm thứ 10 (1984) dù năng suất của nền bón phân đầy đủ đạt 11,56 tấn ngô hạt, nhưng nền bón phân N, không có P và K chỉ nhận được 2,01 tấn ngô, giảm 9,54 tấn/ha (82,5%).
Một trường hợp khác nông dân bón phân cho mía ở huyện Cù Lao Dung, Sóc Trăng, dù đất tốt nhưng chỉ bón đạm và lân liều cao, không bón kali.
Trong lúc đó nền phân của Đầu Trâu loại Mía 1 và Mía 2 bón đầy đủ N,P,K dù lượng N và P thấp hơn nhưng do có đủ K với tỷ lệ hợp lý, nên ngay năm đầu năng suất mía nền bón phân Đầu Trâu cao hơn nền phân thiếu K của nông dân là 11 tấn mía cây (7%), và cho tiền lời cao hơn ruộng của nông dân đến 16.850.000 đ/ha.
Khi bón đầy đủ NPK nhưng nếu có bổ sung đủ trung và vi lượng thì nền phân có bón thêm trung và vi lượng cũng cho năng suất cao hơn nền phân thiếu vi lượng. Đấy là trường hợp cũng phân NPK Đầu Trâu bón cho cà phê vối trên đất Tây Nguyên.
Nền phân bón đầy đủ NPK của Đầu Trâu cho năng suất cao hơn nền phân của nông dân cũng bón đầy đủ nhưng thiếu cân đối là 590 kg cà phê nhân (tăng 34,3%).
Trong lúc đó cũng nền phân NPK của Đầu Trâu có bổ sung thêm các chất trung và vi lượng thì năng suất tăng hơn ruộng của nông dân đến 955 kg cà phê nhân/ha (tăng 55,5%). Khi so với nền phân NPK cân đối của Đầu Trâu thì nếu có bổ sung trung và vi lượng vẫn cho năng suất cao hơn 365 kg cà phê nhân (tăng 15,8%) so với cùng loại và lượng phân nhưng không có trung và vi lượng...
Đó là ý nghĩa của bón phân đầy đủ và cân đối.
