Trong không khí mùa xuân nhộn nhịp hướng về cội nguồn, những câu chuyện tháng Giêng luôn dành một phần đặc biệt để nói về làng. Từ lâu làng đã không còn là một đơn vị hành chính của xã hội, nhưng chưa bao giờ làng từ bỏ vị trí một đơn vị hành chính của ký ức! Người đồng hương gặp gỡ, hỏi nơi chôn nhau cắt rồn đều nhắc tên làng xưa một cách trìu mến!
Giữa quá trình đô thị hóa, đôi khi người ta thờ ơ với những giá trị của làng. Thế nhưng, mỗi dịp lễ tết thì bao nhiêu hoài niệm, bao nhiêu thương nhớ về làng bỗng thức dậy như lộc xuân tươi xanh mơn mởn. Vậy phẩm chất của làng nằm ở đâu? Bến đò có thể đã khác, dòng sông có thể đã khác, thậm chí lũy tre quen thuộc có thể không còn nữa, nhưng nết ăn nết ở của làng vẫn chìm sâu, vẫn bồi bắp “nhìn dáng lạt bó rau, nhận được người cùng làng”.
Vài năm gần đây, công cuộc xây dựng NTM diễn ra tích cực khắp cả nước. Ý thức về làng dần dần được chú trọng hơn. Chính nhờ sự chấn hưng các làng nghề đã giúp vị trí làng rõ nét hơn trong tư duy hội nhập. Bây giờ những kẻ xa quê ít nhiều tự hào khi nhắc về làng mình, từ làng rèn, làng đúc đến làng mỹ nghệ, làng bánh tráng và cả làng quan họ, làng đờn ca.
Không ai còn ghi sinh ra tại làng nào trong các loại giấy tờ phổ thông, nhưng hình ảnh làng luôn được mang theo ấm áp và tin yêu. Từ làng mỗi người lớn lên, từ làng mỗi người đi xa. Còn làng là còn nơi để bái vọng, để hành hương, để gìn giữ gốc gác và để nâng niu tâm hồn!
Chất làng ở miền Bắc đậm đặc hơn chất làng ở miền Trung. Dù đất mới, nhưng miền Nam vẫn tượng hình kiểu làng khác. Làng ở miền Nam được đánh dấu bằng rặng bần này với con kênh kia, mà mỗi mùa nước nổi vẫn nóng lòng từng đứa con rong ruổi dặm trường!
Đầu thế kỷ 20, khi sức sống dân tộc bị thử thách gay gắt, làng hiện ra thăm thẳm và lộng lẫy trong văn chương. Tiếng vọng từ làng lan tỏa qua các trang viết của Nam Cao, Kim Lân, Đoàn Văn Cừ, Nguyễn Bính, Bàng Bá Lân, Anh Thơ... Hiện tại, thập niên thứ hai của thế kỷ 21 có những vận hội mới và có những cam go mới, làng trở thành điểm tựa cho những ước mơ và những khát vọng của người Việt hôm nay.
Nền văn minh lúa nước dựa trên văn hóa làng. Phẩm chất làng càng rực rỡ thì những điều tốt đẹp càng được phát huy. Còn làng, thì còn dòng họ, còn cộng đồng, còn nước non!
