Quảng Bình: Nhà máy lập lờ nông dân

Ông Nguyễn Văn Thế - Chủ tịch UBND xã Vạn Ninh (Quảng Ninh -Quảng Bình) trao đổi: “Năm ngoái, chúng tôi vận động bà con nông dân trồng trên 6 ha cây dong riềng nguyên liệu cho Nhà máy chế biến dong riềng Long Giang. Thế nhưng khi bà con thu hoạch thì chẳng thấy nhà máy thu mua như đã hứa, khiến nhiều gia đình phải đào bỏ đi vì không làm gì được. Vì vậy năm nay, chúng tôi cũng không vận động bà con mở rộng diện tích làm gì. Vận động để rồi khi thu hoạch thì nhà máy bội ước không mua như năm vừa rồi, người dân lại trách cứ lãnh đạo xã”.

Không phát triển vùng nguyên liệu

Nhà máy tinh bột Long Giang (thuộc Cty CP Tư vấn và Đầu tư Long Giang Thịnh) nằm địa bàn xã Vĩnh Ninh (huyện Quảng Ninh - Quảng Bình) được đầu tư xây dựng với mục đích chế biến tinh bột dong riềng. Thấy đây là nhà máy (NM) để tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, góp phần thúc đẩy sản xuất, tạo thu nhập cho bà con nông dân nên UBND tỉnh Quảng Bình đã ưu tiên đầu tư và áp dụng chính sách hỗ trợ vốn vay ưu đãi. Từ năm 2009, NM có thực hiện chủ trương hỗ trợ giống cây dong riềng cho một số bà con nông dân ở huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy, nhằm từ đó phát triển rộng vùng nguyên liệu bảo đảm cho NM hoạt động.

Thấy trồng cây dong riềng cũng dễ, tận dụng được các vùng đất nên bà con hồ hởi đón nhận và đầu tư trồng với hy vọng nâng cao thu nhập. Chị Nguyễn Thị Luyến (xóm Bến, xã Vạn Ninh, huyện Quảng Ninh), cho biết: “Hồi năm trước, nhà máy vận động và gia đình tôi có trồng tận dụng mấy thước đất trong vườn nhà. Khi thu hoạch được hơn tấn củ. Nhà máy có thu mua giá 500 đồng/kg, được 500 ngàn đồng. Thấy có lãi, dễ trồng và tận dụng các loại đất góc vườn, đất thẻo bờ ao nên năm sau, nhà trồng lên gần một sào. Nhưng hơn năm nay, chờ mãi, chẳng thấy nhà máy thu mua nên phải đào lên bỏ một đống. Diện tích còn lại ngoài vườn bên nhà cũng phải đào bỏ đi để trồng cây khác”.

Chị Nguyễn Thị Luyến: "Trồng cây dong riềng nhưng nhà máy lại không thu mua”

Chị Luyến còn cho rằng, trước đó NM có ký hợp đồng với hộ dân để thu mua. Nhưng sau này không thấy NM thu mua nên chẳng quan tâm đến làm gì. Cạnh nhà chị Luyến, có nhà ông Quyết cũng trong tình cảnh tương tự. Ông Quyết có diện tích cây dong riềng nhiều hơn nhà chị Luyến và đã phải đào bỏ đi để lấy đất trồng cây khác. Ông Quyết cho rằng: “Nhà máy thất hứa với nông dân, làm bà con mất lòng tin nên chẳng ai quan tâm đến nhà máy nữa”.

Tuy nhiên, trong cuộc trao đổi với các phóng viên, ông Lê Văn Khoa -Giám đốc NM tinh bột Long Giang cho rằng NM đang thiếu nguyên liệu. Khi được thông tin nông dân đang nhổ bỏ cây dong riềng thì ông Khoa mới cho ý kiến là sẽ chỉ đạo cán bộ thị trường kiểm tra lại các địa phương xem thế nào và cũng không quên lý giải rằng tại thời điểm này (vào cuối tháng 9) thì cây dong riềng chưa có bột nên khó thu mua?

Đề cập đến vấn đề sống còn của NM là xây dựng và phát triển vùng nguyên liệu, ông Lê Văn Khoa cho rằng rất khó. Cách lý giải của ông Khoa là trước khi xây dựng NM đã có quy hoạch vùng nguyên liệu khoảng 1 hay 2 ngàn ha gì đó vì cứ tưởng đất nào cũng trồng được cây dong riềng. “Cho đến nay thì vùng nguyên liệu của nhà máy cũng chưa thể xác định được là bao nhiêu”, ông Khoa thừa nhận.

Mua bán kiểu “chụp giật” nguyên liệu sắn

Không đi đúng mục tiêu dự án là thu mua, chế biến tinh bọt dong riềng, NM tinh bột Long Giang lại quay sang thu mua và chế biến tinh bột sắn với lý do thiếu nguyên liệu.

Chúng tôi vào NM lúc xế trưa, tiếng máy chạy ầm ầm và ở khu sản xuất, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Trên sân, hàng trăm tấn sắn nguyên liệu được thu mua chất tràn bãi chứa. Ông Khoa cho hay, mỗi ngày NM sản xuất tiêu thụ khoảng 150 tấn sắn nguyên liệu. Hỏi vì sao không chú trọng phát triển vùng nguyên liệu để giúp bà con nông dân tăng thu nhập và ổn định lâu dài cho NM lại chuyển hướng sang thu mua chế biến tinh bột sắn, tranh mua với NM khác đã được tỉnh quy hoạch vùng nguyên liệu? Ông Khoa lấp lửng cho rằng: "Đó là sự kết hợp vì không sản xuất dong riềng thì sản xuất tinh bột sắn và chẳng ảnh hưởng gì đến môi trường”.

Biết thông tin NM không thu mua, sản xuất dong riềng mà quay sang chế biến tinh bột sắn, nhiều bà con nông dân ở huyện Quảng Ninh cho rằng NM lập lờ với bà con nông dân để nhận được sự ưu đãi của tỉnh rồi sau đó quay lưng lại với mục đích tốt đẹp ban đầu là chế biến tinh bột dong riềng của dự án.

Cách đây mấy tháng, khi NM đi vào sản xuất và chế biến tinh bột sắn, mùi hôi làm ô nhiễm môi trường khiến người dân sống trong khu vực xung quanh đã kiến nghị lên cơ quan chức năng. Ông Phan Xuân Hào - Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường (Sở TN-MT Quảng Bình) cho hay: “Chúng tôi cũng đã nhận được thông tin nhà máy tinh bột Long Giang sản xuất gây ô nhiễm. Sau khi đi vào sản xuất, nhà máy buộc phải thực hiện làm hậu DTM (báo cáo giám sát môi trường). Chi cục đã yêu cầu nhưng đến nay, nhà máy vẫn chưa thực hiện. Chúng tôi sẽ kiểm tra cụ thể và sẽ xử lý nghiêm sai phạm”.