Hoạt động giao dịch tại một quỹ tín dụng nhân dân
Đã có một thời gian khá dài, tôi rất xem thường các “quỹ tín dụng nhân dân” (QTDND) ở nông thôn, cho rằng chúng cũng chẳng khác gì rất nhiều “hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp” hiện đang èo uột, dở sống dở chết, đầy tính hình thức trong nền kinh tế thị trường. 
Thế nhưng, trong một đợt đi khảo sát về tác hại của những nguồn tiền vay “ngoài luồng” mà dân gian vẫn gọi là “tín dụng đen” ở nông thôn Thái Bình, tôi đã phải thay đổi cách nhìn của mình.
Điều đầu tiên có thể thấy là 85 QTDND trên toàn tỉnh Thái Bình đã thực sự trở thành những địa chỉ tin cậy của người nông dân mỗi khi cần tiền, không chỉ để đầu tư cho sản xuất mà còn ở gần như tất cả các nhu cầu khác của đời sống. Thực vậy, đến xã Bình Minh (huyện Kiến Xương), tôi được anh Thịnh, một nông dân nghèo, kể:
- Vợ tôi bệnh nặng đột ngột, phải đi viện cấp cứu trong đêm, trong khi nhà chẳng có đồng nào. Tôi chạy đến nhà ông giám đốc QTDND xin vay. Ông gọi thủ quỹ ra, bảo tôi viết một cái giấy nhận nợ với quỹ, rồi xuất ngay cho tôi vay 8 triệu đồng để đưa vợ lên viện đã, mai về hoàn thiện thủ tục sau.
Xác nhận với chúng tôi chuyện đó, giám đốc QTDND xã Bình Minh Phạm Thành Long còn cho biết thêm, đã có rất nhiều trường hợp được quỹ giải quyết như vậy, người thì cần tiền sắm sửa đồ cưới cho con, người gặp tai nạn, tang ma bất ngờ…Với những món vay đầu tư cho sản xuất dăm ba chục triệu, quỹ thường làm thủ tục và giải ngân ngay trong ngày. Lớn hơn (quỹ có thể cho một cá nhân vay tối đa 250 triệu), cũng chỉ mất vài ngày để xác minh, định giá tài sản thế chấp, công chứng…
Tất cả do nhân viên của quỹ làm, người vay không phải tự đi làm một thủ tục nào hết. Vay đã vậy mà rút tiền cũng vậy, nếu ngoài giờ làm việc mà có việc gấp cần rút, quỹ sẽ ứng cho ngay, hôm sau đến làm thủ tục. Anh Thịnh bảo:
- Trong lúc vợ ốm, nếu “vay nóng” cánh tín dụng đen với lãi suất 4-5%/tháng thì có ngay, mỗi tháng phải trả lãi 320 đến 400 ngàn cho 8 triệu tiền gốc, không trả được là chủ nợ cộng lãi vào gốc, lãi mẹ đẻ lãi con ngay. Nhưng đã có QTDND rồi thì cần gì phải đâm đầu vào những chỗ đó nữa, mỗi tháng chỉ phải trả lãi 132 ngàn (1,65%/tháng) vừa bằng một cân gà…
QTDND xã Bình Minh thành lập tháng 1/1997, là “đứa con út” được ra đời theo quyết định 390/TTg ngày 27/7/1993 về việc thí điểm thành lập QTDND của Thủ tướng Chính phủ, với mục tiêu là tương trợ cộng đồng và với phương thức hoạt động “độc lập, tự nguyện, tự chủ, tự chịu trách nhiệm”. Từ một con số “0” tròn trĩnh, sau 15 năm hoạt động, đến nay quỹ đã tự xây dựng được trụ sở của mình là một tòa nhà 3 tầng khang trang, sắm cả ô tô xịn, sắm được dàn máy tính hiện đại và đang thực hiện dịch vụ chuyển tiền trên cả nước qua hệ thống máy tính kết nối với ngân hàng.
Từ Bình Minh, quỹ đã mở thêm 2 điểm giao dịch tại 2 xã Hòa Bình và Thượng Hiền. Với số dư nợ (đến tháng 10/2011) là 41 tỷ và số tiền huy động 40 tỷ (lãi suất huy động 14,5%/năm), QTDND Bình Minh đang chiếm 85% thị phần nhu cầu tín dụng ở Bình Minh, 60% ở Hòa Bình và 50% ở Thượng Hiền, nhân viên của quỹ đã có mức lương bình quân 4 triệu/người/tháng.
Bình Minh cũng là QTDND đầu tiên đã “dám” đầu tư cho những lao động có nhu cầu đi làm việc ở nước ngoài. Chồng đi thì vợ đứng tên vay và ngược lại, chưa vợ chưa chồng đi thì bố mẹ hay anh em ruột đứng tên vay. Ông Long nhớ lại:
- Khi chuyện đầu tư cho lao động đi làm việc ở nước ngoài của quỹ được phản ánh lên Ngân hàng Nhà nước tỉnh, ngân hàng tỉnh không đồng ý, yêu cầu chúng tôi đình chỉ ngay và đã cử cán bộ về điều tra. Tuy nhiên, khi nghe quỹ thuyết minh, và chỉ khi thấy được hiệu quả của nó, thì Ngân hàng Nhà nước tỉnh mới đồng ý cho làm. Cho đến nay, đã có hàng trăm lao động địa phương được vay tiền từ quỹ để đi làm việc ở nước ngoài, mang lại hiệu quả rất lớn.
Có hai điều chúng tôi ghi nhận được ở QTDND Bình Minh là từ ngày các ngân hàng xiết chặt tín dụng đến nay, quỹ chưa từng từ chối một món vay chính đáng nào của người dân. Và từ ngày ra đời đến nay, quỹ chưa từng phải phát mại một tài sản thế chấp nào của người vay, chưa từng có nợ xấu, trong khi những món vay dưới 10 triệu đồng, người vay không phải thế chấp (mỗi năm có hàng trăm món vay như vậy).
Hai điều đó là gì, nếu không nói lên tính “an toàn, hiệu quả” và là một chỉ số về lòng tin rất cao của người dân với quỹ. Nhiều người còn cho rằng, chính từ sự năng động này của các QTDND, mà nạn “tín dụng đen” ở Thái Bình bị hạn chế phần lớn?
