Sẵn sàng kịch bản đối phó siêu bão

* Đừng  đắn đo, đừng tiếc công tiếc sức khi triển khai phòng chống bão

Các tình huống giả định đối phó với việc xả lũ của các lưu vực sông nguy hiểm cũng đã và đang gấp rút được rà soát.

Trao đổi với NNVN, ông Nguyễn Xuân Diệu (ảnh) – Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi cho biết: Trước những trận bão mạnh dồn dập, đặc biệt là siêu bão Haiyan năm 2013, Chính phủ đã có phương án không loại trừ khả năng Việt Nam sẽ phải đối phó với các siêu bão tương tự.

Chính phủ đã chỉ đạo Bộ NN-PTNT và các bộ ngành liên quan xây dựng kịch bản đối phó trong các tình huống siêu bão đổ bộ vào các vùng cụ thể trên cả nước.

Theo đó, các tình huống giả định về khả năng tàn phá, khả năng nước dâng... cụ thể đối với từng vùng đã được các cơ quan khoa học vạch ra và lấy đó làm căn cứ để các địa phương triển khai phòng chống, đặc biệt là công tác sơ tán dân.

Theo ông Diệu, công tác sơ tán dân và cơ sở vật chất ở các vùng ven biển đến nay vẫn là phương án tối ưu nhất để đối phó siêu bão, bởi hệ thống cơ sở hạ tầng của Việt Nam không thể chịu được các những trận siêu bão.

Hiện tại, Chính phủ cũng đã giao cho Bộ NN-PTNT, BCĐ PCLB Trung ương trước mùa mưa bão năm 2014, gấp rút triển khai các phương án an toàn cho người dân vùng hạ du các lưu vực sông, đặc biệt là các sông có hồ chứa lớn ở miền Trung.

Theo đó, các tình huống giả định nhằm cảnh báo, đảm bảo tài sản, sơ tán dân, phân công trách nhiệm chỉ đạo điều hành trong công tác phòng chống khi các trường hợp hồ chứa xả lũ sẽ được vạch ra cụ thể đối với từng sông và hồ chứa.

Phải đối phó với rất nhiều đợt mưa bão mạnh, nhưng năm 2013 thiệt hại do bão lũ gây ra cũng đã được giảm thiểu đáng kể. Theo ông, đâu là bài học kinh nghiệm?

Theo tôi, kinh nghiệm cho thấy cơn bão nào chúng ta có công tác dự báo tốt thì sự chủ động phòng chống của cơ quan chức năng lẫn người dân đều đạt hiệu quả rất cao.

Thứ hai là công tác tuyên truyền, vận động của chính quyền các cấp, ý thức chủ động phòng chống bão của người dân ngày càng nâng cao.

Đặc biệt là ý thức của ngư dân khi có bão sắp vào biển Đông, chúng ta đã gần như rút được hết tàu thuyền về đất liền, neo đậu tàu thuyền, không còn để tình trạng ngư dân ở lại trên tàu khi bão vào bờ... Trên đất liền, việc chằng chống nhà cửa công trình, phát quang cây cối, di dời dân ở các lưu vực sông nguy hiểm cũng đã được người dân chủ động thực hiện...

Có thể thấy, địa phương nào có công tác chỉ đạo, tuyên truyền, vận động, hướng dẫn phòng chống càng quyết liệt, thiệt hại càng được giảm thiểu.

Kinh nghiệm nữa rất đáng rút ra trong các cơn bão mạnh trong năm 2013, đó là chúng ta không nên đắn đo chuyện bão có vào hay không. Đừng tiếc công tiếc sức khi triển khai phòng chống.

Bởi tốn kém một chút, mất công một chút, nhưng nếu khi bão vào sẽ giảm thiểu rất lớn, còn hơn là chúng ta đắn đo không phòng chống để rồi bị động. Đặc biệt đối với việc sơ tán dân, dù mất công, tốn kém thế nào vẫn sẽ là giải pháp tốt nhất để giảm thiệt hại về người.

Kết thúc mùa mưa bão 2013, nhân dân vẫn lo ngay ngáy chuyện hồ chứa xuống cấp, vỡ hồ, xả lũ... Tình hình “sức khỏe” hồ chứa trước mùa mưa bão năm nay thế nào rồi thưa ông?

Các hồ chứa bị sự cố hư hỏng trong mùa mưa bão năm 2013, Chính phủ đã có ngân sách hỗ trợ cùng ngân sách các địa phương khắc phục sửa chữa đối với các hồ thực sự nguy hiểm.

Tuy nhiên, hiện những hồ có nguy cơ sự cố khi mưa lớn vẫn rất nhiều. Trong số hơn 6.000 hồ chứa cả nước, ước vẫn có khoảng hàng nghìn hồ có nguy cơ xảy ra sự cố khi gặp mưa lớn. Chính phủ đã giao Bộ NN-PTNT tổng rà soát hồ chứa để trình Chính phủ và Quốc hội quyết định phương án và ngân sách cho chương trình sửa chữa nâng cấp.

Trước mắt, Bộ NN-PTNT cũng đã rà soát và trình Chính phủ danh sách một số hồ chứa cần phải sửa chữa nâng cấp khẩn cấp. Trong khi chương trình nâng cấp sửa chữa chưa thể làm được trong ngày một ngày hai, thì vấn đề khác cũng đáng lo nữa đó là việc quản lí, theo dõi giám sát các hồ chứa, đặc biệt là công tác chỉ đạo vận hành hồ chứa khi có mưa bão.

Cần phải có lực lượng cán bộ giám sát, theo dõi, khi có sự cố phát sinh thì phải khắc phục ngay. Địa phương nào sát sao về công tác này, sẽ không để xảy ra các sự cố lớn. Vừa qua, Bộ NN-PTNT cũng đã giao Tổng cục Thủy lợi thành lập các đoàn về các địa phương kiểm tra, đề nghị chăm lo cho công tác giám sát hồ chứa.

Việc xả lũ hồ Vực Mấu (Nghệ An) năm 2013 gây thiệt hại rất nghiêm trọng, ngành KTTV cho rằng để xảy ra sự cố một phần do công tác giám sát tình hình mưa tại các lưu vực hồ chứa chưa chặt chẽ, mà nguyên nhân chính là hệ thống trạm đo mưa quá mỏng. Phương án nào để khắc phục điều này thưa ông?

Đây là việc rất phức tạp, liên quan đến cả Bộ TN-MT nữa. Tuy nhiên, BCĐ PCLB Trung ương, với vai trò là cơ quan điều phối liên ngành cũng đã đề nghị phải có chương trình cấy dày hơn nữa các điểm đo mưa, đặc biệt là tại các lưu vực hồ đập nguy hiểm tại miền Trung.

Vẫn biết đặc thù của mưa là rất khó dự báo, nhưng nếu bố trí được mạng lưới trạm đo mưa dày hơn để giám sát diễn biến mưa thì sẽ có cảnh báo sớm để xử lí các tình huống tiếp theo.

Khó khăn hiện nay đó là tổ chức hệ thống các trạm đo mưa thế nào để không phình to thêm hệ thống nhân sự, gây tốn kém, bởi một năm không phải lúc nào cũng thực hiện công tác này.

Chúng tôi đã tính đến phương án yêu cầu các chủ hồ chứa phải chủ động lắp đặt dày hơn các điểm đo mưa, các địa phương cũng phải lựa chọn các lưu vực thường xuyên xảy ra mưa lớn để lắp đặt hệ thống đo mưa bằng hình thức trạm đo mưa nhân dân, theo hướng xã hội hóa công tác này.

Người dân Núi Thành (Quảng Nam) sáng kiến đào hầm tránh siêu bão Haiyan năm 2013

Theo đó, có thể Trung ương sẽ hỗ trợ kinh phí ban đầu cho việc lắp đặt hệ thống hạ tầng của các trạm, huấn luyện kỹ thuật cho đội ngũ các nhân viên hợp đồng trong các tháng mùa mưa bão nhằm cập nhật thông tin diễn biến mưa cho Ban chỉ huy PCLB các tỉnh.

Một số tỉnh như Điện Biên, Thanh Hóa... đã làm hệ thống trạm đo mưa theo hình thức này từ lâu. Các trạm đo mưa thường được bố trí tại các điểm như bưu điện, trụ sở hành chính các cấp.

Hiện tại, BCĐ PCLB Trung ương cũng đã xây dựng một đề án kêu gọi các nguồn kinh phí cũng như nguồn tài trợ để làm hệ thống trạm đo mưa theo hình thức này cho các tỉnh miền Trung ngay trong năm 2014. Nguồn quỹ phòng chống thiên tai của các địa phương có thể trích một phần để duy trì đội ngũ nhân viên đo mưa hợp đồng theo mùa vụ, điều này tôi cho là rất hiệu quả.

Về lâu dài, công tác điều hành, duy trì hoạt động này địa phương phải cùng trách nhiệm gánh vác, chứ bản thân Bộ TN-MT cũng không thể cam nổi bộ máy nhân sự cũng như điều kiện kinh phí để làm hàng nghìn trạm đo mưa được.

Xin cảm ơn ông!