Trên đường dẫn tôi đi thăm các làng nghề SX hương trầm và mô hình nhân giống cây rễ hương, Trạm trưởng Trạm Khuyến nông Qùy Châu, anh Sầm Văn Thái cho hay: "Nghề SX hương trầm ở Qùy Châu đã có từ xa xưa, nguyên liệu để SX có nhiều loại, nhưng thành phần chính là rễ hương.
Cây rễ hương trước đây mọc tự nhiên trong rừng nhiều vô kể. Tuy nhiên vì hương trầm Qùy Châu nổi tiếng chất lượng cao nên quá trình SX không đủ cung cấp cho người tiêu dùng. Bởi vậy càng ngày lực lượng SX càng tăng lên, theo đó rễ hương trong rừng càng cạn kiệt.
Trong những năm gần đây các làng nghề thường xuyên phải đi các nơi khác để mua rễ hương, nhiều gia đình đã nhân giống bằng việc tách cây rễ hương ra để trồng, nhưng nhu cầu về nguyên liệu cũng chỉ đáp ứng được cở 15- 20%".
Trăn trở trước nhu cầu SX lớn của nông dân, nhưng nguyên liệu lại không thể nào đáp ứng, nên Trạm KN Qùy Châu đã tiến hành xây dựng mô hình "Nhân giống cây rễ hương bằng phương pháp giâm hom".
Mô hình được sự giúp đỡ của Sở KH- CN và Trung tâm Nghiên cứu cây ăn quả Phủ Qùy, bắt đầu thực hiện từ tháng 12/2013 đến tháng 12/2014. Quá trình xây dựng mô hình, Trạm KN đã thực hiện đồng thời 3 giải pháp, đó là nhân giống bằng gieo hạt, nhân giống bằng tách cây và nhân giống bằng giâm hom.
Kết quả nhân giống bằng gieo hạt: Trải qua 6 hình thức thí nghiệm ở các điều kiện xử lý giống, nhiệt độ và thời gian ủ khác nhau, nhưng tất cả các thí nghiệm đều không thể nẩy mầm.
| Quỳ Châu có 255 cơ sở SX hương trầm, thu hút tới hơn 3.000 lao động. Hàng năm các làng nghề đã tiêu thụ cở trên 200 tấn nguyên liệu rễ hương để thu về gần 17 tỷ đồng từ sản phẩm hương trầm. Bởi vậy việc nhân rộng mô hình SX cây rễ hương bằng phương pháp giâm hom để mở rộng vùng nguyên liệu là rất cần thiết. Trạm KN Qùy Châu kiến nghị các cấp từ tỉnh đến huyện tiếp tục hỗ trợ kinh phí để trạm triển khai xây dựng mô hình đến các xã, trong đó có mô hình nhân giống bằng giâm hom có phủ nilon. |
Nhân giống bằng phương pháp tách gốc (phương pháp truyền thống): Chi phí hết 15 triệu đồng/ha, mặt khác về sản lượng vườn cây bị tách gốc ra sẽ giảm xuống rất mạnh.
Đối với phương pháp giâm hom qua theo dõi, nhóm cán bộ nghiên cứu thấy rằng cây rễ hương là loài cây có khả năng sinh trưởng khỏe. Cây con có thể hình thành từ các mắt ngủ của cây mẹ rồi ra rễ để sinh trưởng và phát triển.
Tuy nhiên sự phát triển của cây và rễ lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố như điều kiện lập địa về môi trường, độ tuổi cá thể của cây mẹ, thời gian nuôi dưỡng cây con để cấy hom vào bầu. Chính vì vậy mà mô hình đã phải thực hiện ở nhiều nông hộ và áp dụng nhiều công thức khác nhau.
Quá trình chăm sóc theo dõi, Chủ nhiệm đề tài khoa học này là ông Hà Văn Khương, Phó Trạm trưởng Trạm KN Qùy Châu đã đưa ra kết quả: Nhân giống cây rễ hương bằng phương pháp giâm hom, được lấy toàn thân từ cây mẹ có chiều dài 25-30 cm rồi bó thành từng bó khoảng từ 3-3,5 kg và xếp nằm ngang sít vào nhau ở trên giá thể cát ẩm 73%.
Thời gian ủ hom giống ở tất cả các vườn ươm đều thực hiện 30 ngày và chúng đã cho kết quả: Ở vườn ươm có thời gian nuôi cấy mầm 30 ngày thì sự hình thành rễ và cây hữu hiều đạt 37%. Vườn có thời gian nuôi cấy mầm 40 ngày thì sự hình thành tễ và cây hữu hiệu đạt 42%. Vườn có thời gian nuôi cấy mầm 60 ngày, cây hữu hiệu và bộ rễ phát triển tới 58%.
Và cuối cùng là vườn ươm có thời gian nuôi cấy mầm 90 ngày thì sự hình thành rễ và cây hữu hiệu đạt tới 100%. Điều đáng chú ý là cây mẹ lấy ra để cắt hom cần phải đạt ở độ tuổi từ 14-16 tháng thì cây giống và bộ rễ mới phát triển khỏe.
Tại hội thảo đầu bờ được tổ chức tại xóm Tân Hương 2, thị trấn Tân Lạc, Hội đồng nghiệm thu đề tài đã đưa ra kết quả là, tổng chi phí SX hom giống 8.500 bầu để trồng 1 ha cây rễ hương hết 3 triệu 768 ngàn đồng.
Tính giá xuất ra 700 đồng/túi bầu thì người SX giống thu lãi được hơn 2 triệu đồng. Và so với phương thức nhân giống bằng tách gốc chi phí hết 15 triệu đồng/ha thì phương pháp nhân giống bằng việc dâm hom đã làm lợi cho nông dân được 11 triệu 232 ngàn đồng/ha.
Thành công của mô hình nhân giống cây rễ hương bằng phương pháp giâm hom đã được Hội đồng Khoa học huyện Qùy Châu và Sở KH- CN tỉnh Nghệ An đánh giá đạt hiệu ích kinh tế cao, chi phí SX thấp, quy trình đơn giản, dễ làm.
