Tháng Tư, các anh lại về!

Cùng với các du khách trên, trong không gian văn hóa tâm linh của chiến trường xưa và đồng đội Quảng Trị, tháng Tư này liên tiếp các hài cốt liệt sĩ được phát hiện, cất bốc đưa các anh về nghĩa trang liệt sĩ an nghỉ.

Rất thiêng liêng

Nghĩa trang liệt sĩ xã Gio An, huyện Gio Linh buổi sáng cuối mùa xuân trời nắng nhưng lạnh ngắt. Tôi thắp nhang cho từng ngôi mộ quanh chỗ anh tôi đang nằm lại. Mùi khói hương quyện lên từng ngôi mộ. Không gian như lay động, hình như có tiếng những con người rì rầm từ cõi xa xăm. Tôi tiếp tục dâng lễ vật lên tượng đài chính, rồi trở về thôn An Nha, nơi có 14 liệt sĩ vừa được bà con tình cờ phát hiện.

Bác Tụng, một du kích nằm vùng tại xã Gio An nhớ lại, giai đoạn 1954-1975, nhiều cán bộ, chiến sĩ bộ đội chủ lực đã hy sinh tại chiến trường Gio An và được đồng đội cùng dân quân địa phương chôn cất.

Nhưng sau đó, quân địch đã dùng máy ủi san bằng các mộ, nên sau hòa bình việc tìm kiếm hài cốt các anh gặp rất nhiều khó khăn. Người dân địa phương và các đơn vị chức năng nhiều lần tổ chức tìm kiếm vẫn không phát hiện được, đành để các liệt sĩ sống chung với bà con.

Rất thiêng liêng, đêm nằm ngủ, anh Trần Văn Thiên ở thôn An Nha, mơ các liệt sĩ báo mộng nơi họ đang lẩn khuất dưới lòng đất trong vườn cao su. Sáng sớm, đến địa chỉ báo mộng, anh Thiên mới cuốc vài nhát thì phát hiện ngay hài cốt. Bằng kinh nghiệm của mình, anh biết ngay là hài cốt liệt sĩ nên báo tin cho cơ quan chức năng về phối hợp tìm kiếm, cất bốc.

Khi Đội quy tập mộ liệt sĩ 584 thuộc Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị đang phối hợp với địa phương khai quật hài cốt liệt sĩ vị trí trên thì gia đình ông Trần Văn Tiệp, cũng ở thôn An Nha, trong khi đào móng làm nhà phát hiện 2 hài cốt liệt sĩ.

Sau gần mười ngày tìm kiếm, quy tập và cất bốc, Bộ CHQS Quảng Trị đã phát hiện 14 bộ hài cốt liệt sĩ tại 4 địa điểm khác nhau ở thôn An Nha. Các hài cốt liệt sĩ đều được bao bọc trong tăng ni lông màu xanh, có một số di vật kèm theo như huy hiệu đoàn, thìa nhựa, thắt lưng, đế giày, cúc áo.

Do thời gian đã hơn bốn mươi năm nên hiện chưa thể xác định ngay được danh tính của các anh. Nhiều người dân địa phương kể lại các anh hy sinh vào khoảng cuối năm 1966, khi chiến trường xã Gio An luôn có những trận đánh lớn.

Ngày 1/4, Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị phối hợp với UBND huyện Gio Linh, Quân khu 4, lãnh đạo tỉnh Quảng Trị cùng đông đảo người dân đã tham gia lễ truy điệu và an táng các anh hùng liệt sĩ. Có nhiều câu chuyện kể ra ai tin thì cứ tin. Khi gia đình liệt sĩ vào nghĩa trang xã Gio An xin đưa các anh về quê thì các anh xin cha mẹ cho phép con được ở lại cùng đồng đội! Vì ở đâu cũng là đất nước mình.

Có thể là các nữ liệt sĩ

Vừa an táng các liệt sĩ ở Gio An xong, Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị lại nhận được tin phát hiện hài cốt liệt sĩ trong vườn nhà ông Nguyễn Tiến Lộc, trú tại thôn Lương Lễ, xã Tân Hợp, huyện Hướng Hóa. Vị trí phát hiện cách sân bay Tà Cơn khoảng 3km về phía Đông - Bắc.

Thế là chỉ trong 2 ngày 10 và 11/4, Đội quy tập mộ liệt sĩ 584 và các đơn vị đã phát hiện, cất bốc được 18 bộ hài cốt liệt sĩ đi kèm cùng hài cốt là di vật như túi tử sĩ, cúc áo, tăng, dây giày, dây dù, đầu đạn, trong đó có 2 thìa inox có khắc chữ Xuân Trúc - Nam Ngạn, Hà Nam và H Sơn.

Kể chuyện, thượng tá Nguyễn Thuận Huệ, Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Hướng Hóa cho biết trong số các bộ hài cốt được tìm thấy, 4 bộ có di vật nghi của các nữ liệt sĩ, cùng với đó là một số lọ thủy tinh có nắp đậy. Có thể các liệt sĩ thuộc Sư đoàn 304, đơn vị từng tham gia chiến đấu tại chiến trường Khe Sanh - Hướng Hóa. Các liệt sĩ đã được đồng đội, bà con đưa về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ huyện Hướng Hóa.

Trước đó mấy hôm, Đoàn Kinh tế Quốc phòng 337 cũng đã phát hiện và cất bốc được 13 hài cốt liệt sĩ tại làng Khoai, thôn Lương Lễ, xã Tân Hợp.

Rồi thông tin các liệt sĩ về trong tháng Tư cứ như thể tin vui mà loan báo cho bà con đi tìm nơi yên nghỉ các anh để cất bốc, đưa các anh về nghĩa trang liệt sĩ. Gia đình ông Lê Thú ở thị xã Quảng Trị thông báo phát hiện hài cốt liệt sĩ. Đội quy tập cùng người dân chòm xóm cùng nhau đào bới, tìm kiếm các anh, với mong muốn dù chỉ một mảnh xương nhỏ cũng đưa anh về với gia đình, nghĩa trang. Qua 2 ngày mở rộng tìm kiếm, lực lượng chức năng đã tìm được 4 hài cốt cùng nhiều di vật bộ đội kèm theo.

Các liệt sĩ được phát hiện tại Hướng Hóa

Sau lễ truy điệu, các anh được về nghĩa trang liệt sĩ thị xã Quảng Trị an táng trong niềm nhớ thương và tri ân sâu sắc. Mấy năm trước, tại nhà ông Lê Thú, khi đào móng xây dựng cũng từng phát hiện 7 hài cốt liệt sĩ là chiến sĩ bảo vệ Thành Cổ.

Nhiều cụ già Thành Cổ đến viếng các anh tay cầm bó hoa, nắm hương xì xào với nhau những câu chuyện đầy tiếc nuối cho các anh. Đời chiến binh, những cái chết bất ngờ, những cuộc ra đi đột ngột, bàng hoàng...

Lòng người tri ân 

Ở mảnh đất Quảng Trị, người dân chung sống với liệt sĩ đầy trách nhiệm. Quảng Trị là nơi khởi xướng nghĩa cử thắp nến cho các nghĩa trang liệt sĩ. Nhưng nến không chỉ được thắp trên 6 vạn nấm mồ của 72 nghĩa trang liệt sĩ vào các ngày mồng một, ngày rằm và lễ, mà còn thắp sáng cả hàng vạn bàn thờ vọng liệt sĩ trong từng gia đình.

Khói hương ngào ngạt từ các bàn thờ vọng khắp các làng quê Quảng Trị. Trong niềm tin ngưỡng vọng của người dân, đây là hình thức tri ân ý nghĩa bằng cả trách nhiệm và sự trôn trọng của người còn sống đối với quá khứ của dân tộc.

Tôi từng chứng kiến nhiều người thân các gia đình liệt sĩ từ miền Bắc vào Quảng Trị tìm hài cốt liệt sĩ con em mình. Có người may mắn đã được phát hiện quy tập về nghĩa trang, nhưng còn không ít liệt sĩ vẫn chưa được phát hiện, quy tập.

Hôm ấy mẹ Trần Thị Sanh, 85 tuổi, ở Hà Tĩnh, cùng 4 người con gái của mẹ ngồi bệt xuống đất, hai tay ôm lấy tấm bia liệt sĩ Trần Hữu Kiều, hy sinh 1969, khóc ngất giữa Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn: “Con ơi, 17 tuổi con ra đi rồi không bao giờ trở về với mẹ nữa...". Lời người mẹ già yếu ớt cất lên giữa nghĩa trang, hàng trăm người đang viếng mộ, không ai khỏi chạnh lòng.

Tôi biết mẹ Sanh và rất nhiều mẹ nữa đã từng đến đây mỗi năm và chỉ chịu ra về khi trời tối, nghĩa trang gió lạnh, đầy sương. Mẹ đã nhiều lần ra về dù đôi lần mẹ đã quyết tâm đưa con mình về quê, nhưng mẹ không nỡ để đồng đội con cô độc. “Các con về với mẹ một đêm thôi/ Cho ngọn đèn dầu đỡ giật mình phụt tắt/ Cho nồi cơm thêm một lần đầy đặn/ Cho đũa trong nhà một bữa được so thêm" (nhà thơ Nguyễn Quang Thiều).

Thưa các mẹ, mấy chục năm qua, năm nào cũng vậy, tháng Tư, các anh lại được đưa về các nghĩa trang liệt sĩ để được yên nghĩ vĩnh hằng.