Khang Dân 18 là một cái tên quá quen thuộc đến mức cũ kỹ đối với phần đa nông dân miền Bắc và miền Trung ngót hai mươi năm nay.
Dù năng suất, chất lượng không cao nhưng giống có một ưu điểm rất lớn mà ít giống nào thay thế nổi là phổ thích nghi cực rộng, đã cấy là gần như chỉ “rung đùi” chờ gặt hái nên nghiễm nhiên nó được đưa vào cơ cấu giống của rất nhiều địa phương.
Theo thời gian, càng ngày, giống Khang Dân 18 ở Việt Nam càng thoái hóa, những mặt hạn chế càng bộc lộ và việc thay thế nó trở thành một vấn đề hết sức cấp thiết. Thấy được lỗ hổng rất lớn đằng sau giống lúa thuần gốc gác TQ này, Công ty Việt Hoa - một doanh nghiệp nổi tiếng về sản xuất và kinh doanh lúa lai ở VN trước đây nay lại đang có một kế hoạch hết sức táo bạo là đưa giống lúa thuần Hoa ưu 109 “thượng đài” thi đấu cùng “lão võ sư” Khang Dân 18.
Theo Trung tâm Khuyến nông Hưng Yên - đơn vị làm mô hình 5 ha tại xã Quang Vinh, huyện Ân Thi, tất cả các đặc điểm của giống lúa mới này đều được tham chiếu so sánh với cựu trào Khang Dân. Các chỉ tiêu như dạng cây gọn, độ bền lá đòng khá, màu sắc hạt, thời gian sinh trưởng… đều được so kè từng ly, từng tí một, hết sức căng thẳng.
Hoa ưu 109 không chỉ vượt Khang Dân ở một số đặc điểm như chiều cao cây thấp hơn 4cm, cứng cây hơn nên có khả năng chống đổ tốt (điều này rất quan trọng bởi gặp những cơn mưa to, gió lớn vào thời điểm gần thu hoạch Khang Dân rất dễ bị đổ), khả năng chịu sâu bệnh tốt hơn Khang Dân ở bệnh đạo ôn, khô vằn còn sức đề kháng với rầy nâu tương đương. Điều quan trọng nhất, bông lúa Hoa ưu 109 to hơn, hạt dài dạng xếp gối nhau nên cấu thành năng suất cao hơn so với đối chứng 7,96 tạ/ha.
Tại điểm mô hình của Trung tâm Khuyến nông Thái Bình ở HTX Đông Hải, huyện Quỳnh Phụ giống đối chứng là một đối thủ cũng hết sức sừng sỏ, vô cùng bền bỉ đến khó chịu: Q5. Qua theo dõi cho thấy Hoa ưu 109 có thời gian sinh trưởng ngắn hơn 3-4 ngày, có thể đưa vào các chân đất làm cây vụ đông ưa ấm. Khả năng chống chịu sâu, bệnh hơn hẳn đối chứng ở khía cạnh chống đạo ôn (điểm 1-3) khi so với đối chứng (điểm 5-7), khô vằn, rầy nhiễm nhẹ. Tổng hợp các yếu tố cấu thành năng suất thu hơn dòng đối chứng khoảng 2,5 tạ/ha.
Qua quan sát thực tế trên đồng ruộng, điều đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là Hoa ưu 109 có lá mọc gần thẳng, đẻ nhánh vừa phải, ruộng rất thoáng sạch, độ nhiễm bệnh, nhất là về bạc lá ít hơn hẳn một số giống liền kề. Bông của Hoa ưu 109 khá to, xếp gối, hạt nhiều. Chị chủ ruộng khảo nghiệm cho biết năng suất cầm chắc khoảng 2,6-2,8 tạ/sào. Nhìn hình dạng hạt dài, gạo trong người có kinh nghiệm cũng phán đoán giống này hứa hẹn chất lượng ít nhất là trên trung bình. Theo đánh giá của chính ông Chung Tác Ninh - Giám đốc công ty Việt Hoa, gạo Hoa ưu 109 có độ ngon hơn Khang Dân là điều không phải đáng bàn.
Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón quốc gia mới đây đã có báo cáo kết quả khảo nghiệm của 27 giống lúa mới tại các tỉnh phía Bắc trong đó kết luận giống triển vọng qua hai vụ khảo nghiệm thuộc nhóm ngắn ngày có Hoa ưu 109. Đơn vị này đề nghị tiếp tục khảo nghiệm cơ bản kết hợp với khảo nghiệm sản xuất để đánh giá khả năng mở rộng ra sản xuất trong thời gian sắp tới.
