Gấc nhà ông Quảng
Chỉ là người trồng gấc nơi vườn quê nhưng ông Trần Sỹ Quảng, thôn Khả Lý Thượng, xã Quảng Minh, huyện Việt Yên, Bắc Giang được nhiều người trong và ngoài nước biết đến. Ông là người đầu tiên trong tỉnh đưa giống gấc lai cao sản về trồng tại địa phương và liên hệ tìm hướng tiêu thụ mang lại hiệu quả kinh tế cao cho cây trồng này.
Duyên phận với cây gấc
Bước qua cánh cổng vào nhà ông Quảng, trước mắt chúng tôi đâu đâu cũng lúc lỉu toàn gấc. Gấc vừa được thu mua về chất thành đống lớn giữa sân, những trái gấc xanh, vàng đỏ trên giàn sau vườn và phía trong lò sấy, những mẻ tinh bột gấc liên tục đưa ra chuẩn bị đóng lọ… Đi dưới giàn gấc xanh tươi, người chủ vườn hơn 60 tuổi, ông Trần Sỹ Quảng sôi nổi nói về chuyện trồng và chế biến gấc lai.
Dáng người thấp đậm nhưng tác phong nhanh nhẹn, tháo vát, đôi tay vung lên mạnh mẽ khi nói về giống cây mà ông giành trọn tâm huyết và công sức đưa về khiến chúng tôi cũng lây niềm hào hứng. Ông bảo rằng, cây gấc đối với ông như có duyên phận. Sau bao năm “vào sinh ra tử” tại các chiến trường Thừa Thiên Huế và Bảo Lộc (Lâm Đồng), năm 1971, ông được cử đi học rồi về công tác tại Cty Phân đạm và Hoá chất Hà Bắc. Năm 2005, ông Quảng nghỉ hưu. Một lần về thăm chiến trường xưa, ông gặp một phái đoàn quân sự Mỹ và không khỏi thắc mắc khi thấy họ trước khi về mang theo rất nhiều cây, quả gấc.
Sau này, khi đọc một tờ báo viết về công dụng của cây gấc, ông mới biết rằng tại những nơi Mỹ rải chất độc màu da cam chỉ duy nhất loại cây này sống sót và gấc chính là nguồn nguyên liệu quý dùng để điều chế thuốc chữa các bệnh liên quan đến chất độc da cam, phòng chống bệnh ung thư, bổ máu, sáng mắt... Lần khác, ông Quảng đọc tài liệu nói về hành trình đi tìm nguồn thuốc chữa bệnh của 4 giáo sư Viện quân y 108 được biết, khi nghiên cứu tất cả các loại thuốc chữa chất độc da cam đều có nguyên liệu từ gấc…
Đã biết cây gấc rất quý và có thể trồng được ở mọi địa hình, đặc biệt phù hợp để cải tạo vườn đồi nên ông có ý định trồng gấc ngay trên mảnh vườn nhà. Trước tiên, ông khăn gói lần về Hà Nội tìm gặp các giáo sư Viện quân y 108 tìm hiểu thêm về loại cây này, nhất là tìm đầu ra. Ông được giới thiệu liên hệ ký hợp đồng cung cấp gấc với số lượng không hạn chế cho Cty Chế biến dầu thực vật và thực phẩm Việt Nam. Thời gian đầu, ông gặp không ít khó khăn do Cty chỉ thu mua gấc ngoại vì giống gấc này cho tỷ lệ long cao. Ông phải kiên trì thuyết phục lãnh đạo Cty trước hết hãy thu mua toàn bộ gấc cỏ cho bà con nông dân quanh vùng rồi vận động, hướng dẫn mọi người chuyển sang trồng gấc xuất khẩu. Trước lý lẽ thuyết phục của người chủ vườn thôn quê này, Cty đã ủng hộ.
Đến nay, ông đã mở rộng mô hình trồng và thu mua gấc lai cao sản ra 34 tỉnh, thành phố trong cả nước. Tại các tỉnh ông đều đặt đầu mối thu mua gấc tươi và hướng dẫn công nghệ sấy khô cho nông dân. Đối với ông, cây trồng này thực sự mang lại hiệu quả kinh tế so với các loại cây khác và ông khẳng định “trồng gấc 1 năm ăn 30 năm” hay “trồng một sào gấc bằng ba mẫu lúa”.
Trồng 1 năm ăn 30 năm
Được phía đối tác cung ứng hạt giống, năm 2006, ông Quảng bắt đầu trồng gấc lai cao sản. Đầu tiên, ông trồng 60 khóm cây giống trong vườn nhà và xung quanh bờ ao với tổng diện tích khoảng 3 sào. Nghe chúng tôi hỏi về khó khăn trong việc trồng và chăm sóc loại cây mới này, ông hào hứng nói: “Gấc là cây dễ trồng, thích hợp nhất là trồng trên đất pha cát, thoát nước; phù hợp trong phong trào cải tạo vườn tạp và đặc biệt đầu ra luôn ổn định.
Tuy nhiên, đây là cây dây leo nên cần làm giàn kiên cố. Thời gian trồng thích hợp nhất là trong tháng 2 và thu hoạch vào tầm tháng 9. Mỗi cây gấc chỉ cần trồng một lần mà cho thu hoạch từ 25-30 năm…”. Do áp dụng đúng kỹ thuật trồng và chăm sóc, vụ đầu tiên, vườn gấc của ông Quảng ra quả sai, năng suất đạt 2 tấn/sào, cao gấp ba lần so với gấc cỏ, hơn nữa quả to đều, vỏ mỏng, cùi dày, long gấc màu đỏ tím. Với giá bán 2.000 đồng/kg quả, mỗi sào gấc đã cho thu nhập 2 triệu đồng. Từ hiệu quả của mô hình ban đầu, cuối năm đó, bằng vốn tích luỹ và vay thêm bạn bè, ông Quảng đã đầu tư cải tạo 6 sào ao để trồng gấc. Khu ao rộng mênh mông nước nhanh chóng được san đất bằng phẳng, dựng lên những giàn bê tông vững chắc cho ngọn gấc quấn quýt xum xuê.
Cùng với trồng gấc, ông Quảng ươm cây giống, nhiệt tình hướng dẫn kỹ thuật cho bà con nông dân quanh vùng và liên hệ với Hội làm vườn các địa phương vận động mọi người trồng gấc lai. Nhiều người hưởng ứng làm theo và rất yên tâm khi thấy ông trực tiếp đứng ra nhận bao tiêu sản phẩm với giá từ 2.000-2.500 đồng/kg...
Việc tiêu thụ gấc dễ dàng và phương châm của ông là “một quả không chê, một tấn không ngại” nên mô hình trồng gấc lai ngày càng mở rộng ở nhiều địa phương. Sau khi áp dụng thành công kỹ thuật sấy gấc khô do cô con gái học khoa Chế biến thực phẩm, trường Đại học Bách Khoa Hà Nội phổ biến, ông Quảng mạnh dạn đầu tư dây chuyền sơ chế gấc khô làm dược liệu và xây dựng kho lạnh bảo quản tinh bột gấc.
Năm 2007, từ trồng và xuất khẩu gấc, gia đình ông thu nhập 300-400 triệu đồng, tạo việc làm cho 200 lao động, trong đó 20 người làm việc thường xuyên với mức thu nhập 1 triệu đồng/người/tháng. Từ ngày đưa cây gấc lai về trồng, nhà ông lúc nào cũng tấp nập người ra vào hoặc để bán gấc hoặc học hỏi kỹ thuật trồng gấc.