Làng Viên Sơn, Yên Thành quê tôi nằm tựa lưng vào phía bắc của dãy núi Động Thờ và rú Bạc. Phía nam là cánh đồng xanh quanh năm hoa trái trĩu cành. Cảnh thanh bình từ ngàn xưa mà cha ông đã neo đậu ở mảnh đất này, tuy cuộc sống mỗi năm có hai vụ chiêm mùa nhưng vẫn chưa mang đến cho người dân no đủ.
Dẫu vậy về tình người thì vô cùng chan chứa. Đêm đêm nhà nọ có nồi khoai lang luộc và ấm nước chè xanh thì nhà bên lại mang sang một bát tô cà pháo muối chín dòn. Thế là sau một vài tiếng ới là họ quây quần bên nhau.
Tôi đi công tác xa, nhưng năm nào cũng về quê giỗ Tổ. Mỗi lần như vậy quà quý mà tôi mang về quê là một bì chè xanh, trọng hơn nữa là kèm thêm vài yến sắn bở ở miền tây Nghĩa Đàn. Đêm nay thấy tôi về, anh Phùng gọi thằng cu cả đến rồi bảo: Con mang bó chè xanh lên đưa cho chú Trường và nói với chú đến đây cha hỏi. Chú Trường đến, rồi lần lượt mấy o, mấy bác ở hàng xóm cũng sang. Chị Đức, vợ anh Phùng bê nồi khoai lang vừa chín tới ra đặt lên chiếc chõng tre ở giữa cái sân gạch. Thế là những câu chuyện không đầu, không cuối bắt đầu rôm rả. Chú Trường hỏi tôi: Làng biết bác đi công tác ở nhiều vùng quê, nhưng bây giờ bác có thấy chất lượng hạt gạo nào ngon nhất? Câu hỏi tưởng như đơn giản vậy, nhưng ngẫm nghĩ một lúc thì tôi thấy không thể nào trả lời chính xác được, tuy nhiên tôi vẫn phải trả lời rằng: Bây giờ có gạo Nhị ưu 838, rồi đến Khang dân, rồi đến Q.ưu1... Đây là những giống lúa lai cho năng suất cao, hạt gạo lại trắng và ngon na ná như nhau. Một chị nói xen vào: Nói thật với chú, những giống lúa lai ấy tuy năng suất có cao hơn các giống lúa thuần, khi nấu cơm có mùi thơm, nhưng độ ngon ngọt của hạt gạo thì không thể so được với các giống lúa truyền thống được. Ví như lúa cằm, hạt gạo không trắng, hạt cơm tuy có cứng nhưng càng nhai càng thấy ngọt. Một chị nữa thêm vào: Hạt gạo ngày xưa ngon ngọt bởi khi lúa gặt về ta chỉ dùng cối xay, cối đạp, dần sàng, vì vậy nó còn nguyên chất. Còn bây giờ, hạt gạo tuy trắng nhưng cơm thì nhạt nhẽo bởi do máy móc nó tuốt hết chất rồi.
Uống xong bát nước chè xanh rồi anh Phùng thủng thẳng: Tôi thì cứ ước mơ mãi cho đến bao giờ ngành nông nghiệp mới lấy lại được cái giống lúa nếp rồng ngày xưa. Giống nếp này cứ mỗi lần có nhà nào đó hông lên là tất cả xóm đều phải điếc mũi vì mùi thơm của nó. Hạt xôi khi hông xong thì có độ dẻo quánh lại. Độ ngon ngọt thì chắc không thể có giống lúa ngoại lai nào sánh được...
Nghe xong mọi người bàn luận và so sánh về các giống lúa, ngô lai rồi bỗng dưng chú Trường bật tiếng thở dài: Đành rằng khoa học thì phát triển, nhưng phát triển và nhập lai đến nỗi để mất hết cái giống truyền thống đi là không được. Vừa nói chú Trường vừa quay lại nhìn tôi: Các giống cây lai thì như vậy, nhưng đến cả các con giống lai họ cũng cho nhập ngoại quá nhiều. Vậy chúng tôi hỏi thật, bây giờ bác thích thịt gà, bò, lợn cỏ hay bác thích thịt gà, bò, lợn lai?...
