Thông tư về giám định cổ vật bị cho là 'máy móc'

Giám định cổ vật - chuyện không đơn giản

Tuy nhiên theo những tiêu chuẩn vừa được ban hành thì theo nhiều nhà nghiên cứu cho rằng Thông tư còn thiếu tính khả thi khi áp dụng vào thực tế.
 

Ai là chuyên gia giám định?

Buôn bán, trao đổi cổ vật đang là lĩnh vực nóng, cùng với giá “trên trời” của các cổ vấn được gắn mác lâu đời, quý hiếm là nạn đồ cổ giả. Những giá trị quá lớn của cổ vật dẫn tới tình trạng loạn nhà giám định cổ vật tồn tại lâu nay nhưng không có cách quản lý hiệu quả. Cuối năm 2011, Bộ VH-TT&DL đã ban hành Thông tư số 22 Quy định về điều kiện thành lập và hoạt động của cơ sở giám định cổ vật, trong đó có quy định tổ chuyên gia giám định cổ vật. Chờ 6 năm sau Bộ mới có Thông tư số 02/2017 về Quy định tiêu chuẩn chuyên gia giám định cổ vật, hiệu lực từ 25/8/2017 nhưng tiêu chí lại “cái thiếu cái thừa”.

Theo nội dung của Thông tư 02/2017/TT-BVHTTDL quy định tiêu chuẩn chuyên gia giám định cổ vật thì đối tượng áp dụng là các cá nhân tham gia hoạt động giám định cổ vật trên lãnh thổ Việt Nam và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến hoạt động giám định cổ vật. Trong đó, tiêu chuẩn chuyên gia giám định cổ vật là người có đủ năng lực hành vi dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự, không đang trong thời gian bị truy cứu trách nhiệm hình sự; có trình độ đại học trở lên thuộc một trong các chuyên ngành đào tạo về di sản văn hóa, lịch sử (khảo cổ học, văn hóa học), mỹ thuật, Hán Nôm, dân tộc học, cổ nhân học, cổ sinh vật học (động vật, thực vật), địa chất; có ít nhất 5 năm trực tiếp tham gia hoạt động khảo cổ học, bảo quản, tu sửa cổ vật, thẩm định tài liệu, hiện vật về lịch sử, văn hóa và khoa học tự nhiên có liên quan; có ít nhất 3 bài báo khoa học về cổ vật được công bố trên tạp chí khoa học chuyên ngành hoặc tham gia biên soạn sách chuyên khảo về cổ vật đã được xuất bản; Là thành viên của tổ chức xã hội - nghề nghiệp liên quan đến các chuyên ngành đào tạo quy định tại khoản 1 Điều này, có ít nhất 10 năm thực hiện hoạt động sưu tầm cổ vật.

Theo GS.TS Lưu Trần Tiêu, Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia thì quy định bằng cấp này máy móc, bởi đây là lĩnh vực đặc thù nên có sự linh động. Nhiều người có bằng cấp nhưng chưa chắc đã thẩm định đúng chất lượng của cổ vật bằng những người có kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực này. Trong Thông tư 02, ngoài tiêu chí bằng cấp còn kèm quy định có ít nhất 10 năm kinh nghiệm sưu tầm đồ cổ, một số chuyên gia cho rằng 10 năm chưa phải là thước đo hợp lý để trở thành chuyên gia giám định cổ vật. Có quá nhiều trường hợp chuyên gia thực địa, sưu tầm đến 15 - 20 năm vẫn giám định sai. Bởi vì, nhiều cổ vật làm giả hiện nay rất tinh xảo.

Giám định cổ vật - chuyện không đơn giản

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Hồng Kiên cho rằng: “Chuyên gia học đại học các ngành nói trên, ra làm trực tiếp 5 năm, viết ba bài báo nhưng có khi được “sờ” vào hiện vật ít hơn những người sưu tầm cổ vật. Trong khi, những người sưu tầm (thực tế sống tốt) có trau dồi, đọc, học và có thực tế... nhưng lại thiếu kiến thức căn bản và liên ngành vì không qua đào tạo".
 

Ai thẩm định chuyên gia?

Trước những tranh cãi về nội dung trong Thông tư 02 mới đây Bộ VH-TT&DL đề nghị trong quá trình thực hiện nếu có vấn đề phát sinh, vướng mắc, các cơ quan, tổ chức, cá nhân phản ánh kịp thời về Bộ để xem xét, bổ sung và sửa đổi.

Theo nhiều nhà nghiên cứu, cần có thêm quy định Hội đồng cấp Bộ để thẩm định những Hội đồng cấp địa phương.

“Cần có thêm quy định cho phép Hội đồng giám định thuộc Bộ VH-TT&DL là trọng tài cho giám định sai của hội đồng cơ sở, hoặc thẩm định trình độ giám định của các chuyên gia. Thông tư 02 đã ra đời và sắp có hiệu lực, nhưng Bộ VH-TT&DL đã đưa ra điều khoản trong quá trình thực hiện nếu có vấn đề phát sinh, vướng mắc, các cơ quan, tổ chức, cá nhân phản ánh kịp thời về Bộ để xem xét, bổ sung và sửa đổi- như vậy cũng hợp lý”, PGS.TS Tống Trung Tín cho hay.