Chỉ là một buổi sinh hoạt chuyên môn, nhưng tọa đàm về “Văn hóa trích dẫn trong nghiên cứu và học tập” diễn ra tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. HCM đã thu hút sự chú ý của dư luận vì chạm đến vấn đề nhạy cảm: tiến sĩ cũng đạo văn!
Từ khi con người có khái niệm về tác giả, thì hiện tượng đạo văn đã xảy ra. Đạo văn trong sáng tác và đạo văn trong khoa học cũng đều tồn tại như nỗi nhức nhối của xã hội.
Đạo văn đối với một truyện ngắn hay một ca khúc thì lợi ích vật chất không đáng kể gì, nhưng đạo văn đối với một công trình khoa học thì khó lòng đoán định được. Bởi lẽ, nhờ đạo văn có được công trình khoa học sẽ tạo ra học hàm và học vị, rồi từ đó có chức tước và bổng lộc.
Gần đây, giới khoa học cảm thấy ê chề khi Bộ Giáo dục - Đào tạo phải vào cuộc xác minh và đưa ra kết luận hai vụ đạo văn của hai nhân vật đang giữ vai trò lãnh đạo ở cơ quan uy tín.
Thứ nhất, là trường hợp ông Nguyễn Cảnh Lương - Hiệu phó Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã sao chép lại gần như 100% của rất nhiều nội dung luận án của PGS.TS. Đặng Văn Khải.
Thứ hai, là trường hợp ông Hoàng Xuân Quế, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, đã sao chép tới 30% dung lượng luận án TS. Mai Thanh Quế.
Luận án của ông Hoàng Xuân Quế có sao chép một phần từ luận án tiến sĩ của ông Mai Thanh Quế
Đã mang danh trí thức mà đi đạo văn của người khác thì thật khó tin. Thế nhưng, càng ngày càng có nhiều học vị tiến sĩ bị phát hiện sao chép của người khác.
Một trong những chỗ dựa để giới khoa học chép của nhau là quy chế về việc trích dẫn. Bộ Giáo dục - Đào tạo quy định khi trích dẫn nguyên văn bài của người khác hai câu trở lại hoặc ít hơn 5 dòng thì phải đặt trong dấu ngoặc kép và ghi nguồn rõ ràng.
Nếu trích dẫn nhiều hơn thì phần trích dẫn phải lùi vào hai dòng nhưng lại không quy định việc trích dẫn tối đa là bao nhiêu dòng, bao nhiêu câu.
Bên cạnh đó, quy định không được trích dẫn kiến thức phổ thông, nhưng không có giải thích thế nào là kiến thức phổ thông, dẫn đến người nọ cứ copy của người kia một cách vô tư!
Tiến sĩ bị phát hiện đạo văn thật nhục nhã. Tuy nhiên, một câu hỏi đặt ra, tại sao những vị giáo sư tham gia hội đồng khoa học lại vô can khi công trình đạo văn được cộng đồng phanh phui?
Khi xã hội nhoáng nhoàng chạy theo danh vọng thì hiện tượng đạo văn càng dày đặc. Người bị phát hiện đạo văn cũng chẳng màng phân bua hay xin lỗi đồng nghiệp.
Đòi hỏi sự tự trọng của tri thức thời nay phải chăng là một khái niệm hơi xa xỉ?
