Tiếp sức cánh đồng lớn

Tại hội thảo chủ đề “Cánh đồng lớn” (CĐL) do BCĐ Tây Nam bộ, Tổng hội NN-PTNT vừa tổ chức, ông Hồ Xuân Hùng (ảnh), Chủ tịch Tổng hội NN-PTNT, cố vấn BCĐ Xây dựng NTM Trung ương đặt câu hỏi: “Vì sao nhiều lợi ích như vậy mà sau hơn 4 năm, đặc biệt là sau 2 năm từ khi có QĐ 62 của Thủ tướng, mô hình CĐL vẫn chưa phổ biến, nhiều DN vẫn chưa mặn mà, nhiều hộ dân còn thờ ơ?

Hội thảo đã giải quyết vấn đề này như thế nào? Chúng tôi đã có cuộc trao đổi cùng ông.

Thưa ông, đến nay không còn nghi ngờ về chủ trương phát triển CĐL. Tuy nhiên, như câu hỏi ông đã đặt ra tại hội nghị, rõ ràng CĐL vẫn chưa thật sự tạo bước ngoặt?

Trước hết cần khẳng định CĐL mà tiền thân của nó là cánh đồng mẫu lớn với điểm xuất phát là các mô hình tổ chức SX tại các tỉnh miền Tây Nam bộ, tuy chưa đem lại hiệu quả như mong muốn, nhưng không phải là không để lại những dấu ấn.

Trên thực tế, chủ trương này đã tạo ra mối liên kết bền vững giữa SX và thị trường, từ hộ nông dân đến HTX, nhà khoa học đến DN, cả DN cung ứng đầu vào và đầu ra, đảm bảo yên tâm cho nhà SX và cho DN trong thực hiện các hợp đồng kinh tế. Nó cũng mở ra cơ hội để thực hiện cơ giới hóa đồng bộ, đưa ứng dụng KHCN vào SX.

Chúng ta cũng đã thực hiện được một bước lớn là đưa thị trường về với nông dân, không để nông dân "tự bơi" trong thị trường, và thực sự góp phần hình thành người nông dân mới trong phong trào xây dựng NTM.

Kết quả thực hiện CĐL, đặc biệt là tại vùng Tây Nam bộ, trọng điểm lúa gạo của cả nước, vùng xuất khẩu thủy sản, cá tra, tôm, cung ứng cây ăn trái, khẳng định rằng chương trình đã tạo cơ sở cho liên kết vùng SX hàng hóa phát triển bền vững, khắc phục được hai mâu thuẫn lớn mà ngành nông nghiệp đang gặp phải.

Một là mâu thuẫn giữa nền SX manh mún với thị trường lớn, hai là mâu thuẫn giữa SX nông nghiệp hiệu quả thấp với rủi ro cao. Thực tế đó cũng khẳng định rằng, thực hiện CĐL là sự đi lên, phát triển bền vững trong nông nghiệp bằng cả hai trụ cột: KHCN - tổ chức lại SX.

Vậy vấn đề lớn nhất còn tồn tại trong thực hiện chủ trương này là gì, thưa ông?

Tôi nghĩ phải chăng do chúng ta chưa làm tốt công tác truyền thông. Vì thế, nông dân chưa thấy rõ lợi ích thực sự mang lại cho họ, cả trước mắt và lâu dài. Cũng như chưa có giải pháp đi theo để hỗ trợ người dân từ tổ chức đánh giá lại chất lượng sản phẩm, đến cách thanh toán và cả cách hỗ trợ khi họ gặp khó khăn đột xuất mà không phải bán “lúa non”. Mối liên kết ngang giữa nông dân với nông dân còn quá yếu, không đủ sức tiếp cận với DN.

Về phía tổ chức, chúng ta chưa có tổ chức chặt chẽ, có đầu mối, trách nhiệm từ CĐL, cụ thể đến ấp, thôn, xã, huyện và tỉnh để thuận lợi cho DN, cho các nhà khoa học trong quá trình tiếp cận với nông dân, vừa giảm chi phí cho DN, vừa tăng độ tin cậy cho họ.

Nhiều địa phương chưa có được một tổ chức xã hội nghề nghiệp, HTX của nông dân chưa đủ mạnh để cả nông dân và DN tin cậy, làm cầu nối.

Theo ông, các chính sách của Nhà nước đã đảm bảo “đủ liều” để giải những khó khăn từ thực tế?

“Đủ liều”, nhưng nhìn chung còn phân tán, thủ tục hành chính rất phức tạp, vô cùng khó cho giải ngân, không chỉ với hộ dân mà ngay cả dự án của các DN. Tôi ví dụ chính sách hỗ trợ 500.000 đ/ha (nay là 1 triệu), người dân được hưởng trực tiếp 18.000 đ/sào, để hộ dân nhận được tiền thì phải có 28 chữ ký...

Cũng có rất nhiều chính sách rất đủ rất đúng, nhưng thiếu tiền vì vậy không đến với dân được. Mặt khác, đến nay sự gắn kết cả về chính sách và tổ chức thực hiện giữa CĐL với Chương trình xây dựng NTM, gần đây là Tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, tuy đã có nhưng vẫn chưa thật sự chặt chẽ.

Xin ông cho biết những khuyến nghị từ hội thảo trên là gì? Có gì mới so với các đề xuất, kiến nghị trước đây?

Tôi cho rằng thực hiện thành công CĐL sẽ tạo động lực lớn trong thực hiện tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp và là một nội dung quan trọng trong thực hiện thành công xây dựng NTM ở từng địa phương. Vì vậy, từ những kết quả và tồn tại, chúng tôi đã đưa các khuyến nghị.

Thực hiện thành công CĐL sẽ tạo động lực lớn trong thực hiện tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp (Ảnh minh họa)

Đối với các địa phương, song song việc vận động người dân, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân, HTX, DN hiểu được lợi ích, để họ tự nguyện tham gia vào CĐL. Cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể quần chúng, các cấp ở những địa phương tham gia tổ chức CĐL phải cử người chịu trách nhiệm chính với chương trình. Người đứng đầu địa phương phải trực tiếp gặp gỡ DN để động viên, tháo gỡ khó khăn cho họ, ủng hộ và tạo ra những DN đầu tàu, tham gia CĐL.

Tiếp đến là quá trình tái cơ cấu, các cấp tỉnh, huyện, xã đều phải gắn với quá trình xây dựng NTM. Các địa phương phải tổ chức tôn vinh các DN, cá nhân, hộ dân có công trong chương trình CĐL để tri ân họ, những người đã có công trong xóa đói giảm nghèo và làm giàu cho nông dân, cho đất nước.

Với cấp Chính phủ và các Bộ, ngành, sau hội thảo, BCĐ Tây Nam bộ sẽ chủ trì cùng với Tổng hội NN-PTNT tiếp thu các kiến nghị của các vị đại biểu, để gửi văn bản đến các bộ, ngành theo thẩm quyền, nhằm tạo điều kiện thực hiện tốt hơn QĐ 62 của Thủ tướng.

Theo đó, riêng đối với vùng Tây Nam bộ, chúng tôi thống nhất sẽ trình với Thủ tướng một số vấn đề tương đối mới mẻ. Đó là chính sách CĐL phải gắn với liên kết vùng, từ hạt gạo, con cá, con tôm đến trái cây. Hơn nhiều vùng khác trong cả nước, tính chất vùng SX hàng hóa ngay cả trong tập quán SX tiêu dùng, kinh doanh và lưu thông không ranh giới.

CĐL tạo ra chuỗi giá trị sản phẩm, có ứng dụng công nghệ cao theo hướng hỗ trợ thẳng vào các DN, tạo ra DN đầu tàu. Đồng thời, cụ thể hóa sự gắn kết nội dung CĐL với tái cơ cấu ngành Nông nghiệp và xây dựng NTM để có thể lồng ghép nguồn lực hiệu quả sát với từng địa phương.

Chính phủ giao cho BCĐ Tây Nam bộ chủ trì có sự phối hợp của các bộ, ngành và đoàn thể liên quan triển khai, liên kết vùng giữa SX nông nghiệp, mà trọng tâm là CĐL tại miền Tây Nam bộ, nhằm chỉ đạo triển khai cụ thể QĐ 62 và các chính sách khác; rút kinh nghiệm cho các vùng kinh tế khác.

Xin cảm ơn ông!