Tìm giải pháp chống hạn bền vững cho vùng Tây Nguyên

Tình hình hạn hán ngày càng khốc liệt trên địa bàn Tây Nguyên

Tham dự hội thảo, có lãnh đạo Tổng cục Thủy lợi; các nhà khoa học đến từ các học viện, Viện Khoa học Thủy lợi, Viện Quy hoạch Thủy lợi; các nhà quản lý đại diện 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng.

Tây Nguyên là một trong những vùng thường xuyên chịu tác động nặng nề bởi hạn hán, thiếu nước sinh hoạt, đặc biệt trong vài năm gần đây diện tích cây trồng bị ảnh hưởng bởi hạn hán liên tục tăng qua các năm. Chỉ tính riêng từ năm 2012 – 2016 diện tích cây trồng bị hạn hán của toàn vùng Tây Nguyên đã tăng từ 42.485 ha lên 176.193 ha.

Theo ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi, toàn vùng Tây Nguyên hiện đang thiếu khoảng 5 tỷ m3/năm và đến năm 2030 sẽ thiếu 5,5 tỷ m3/năm. Ngoài sự phân bố lượng nước không đồng đều giữa mùa mưa và mùa khô, khả năng trữ nước kém của loại đất vùng Tây Nguyên thì mỗi năm hàng chục nghìn ha rừng Tây Nguyên bị mất đi khiến nguồn nước ngày càng bị đe dọa. Cùng với đó, dưới tác động của bàn tay con người như di dân, chặt phá rừng, xây dựng ồ ạt các công trình thủy điện... đang đe dọa đến đảm bảo nguồn nước cho vùng. Chưa kể đến hệ thống công trình thủy lợi của vùng chưa hoàn chỉnh theo quy hoạch, đang xuống cấp và thiếu công trình trữ, điều tiết nguồn nước. Vì vậy, diện tích phục vụ của hệ thống công trình thủy lợi mới chỉ đáp ứng được 27.8 % nhu cầu...

Trong khi đó, nông nghiệp là ngành kinh tế chính trong sản xuất nông lâm ngư với tỷ lệ chiếm đến 90% của vùng, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Nguyên. Vì vậy, việc khai thác, sử dụng bền vững nguồn nước phục vụ nông nghiệp trở thành vấn đề cốt lõi, là chìa khóa cho sự phát triển của vùng.

Quang cảnh hội thảo

Tại hội thảo, các đại biểu đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm giúp quản lý, sử dụng nguồn nước bền vững cũng như giải pháp chống hạn ở Tây Nguyên.

Theo ông Phạm S, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, một trong những biện pháp cấp bách phòng chống hạn hán từ nay đến năm 2020 trên vùng nông nghiệp Lâm Đồng là khẩn trương xây dựng, phát triển hệ thống ao, hồ nhỏ, nhằm từng bước hoàn thiện hệ thống thủy lợi trên từng địa bàn thôn, xã; đồng thời nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ, giữ gìn và tiết kiệm nguồn nước tưới quanh năm cho cây trồng. 

Theo đó, Đề án Hỗ trợ phát triển hệ thống ao, hồ nhỏ trên địa bàn Lâm Đồng đến năm 2020 đã được phê duyệt với dự kiến với tổng kinh phí gần 125,6 tỷ đồng (vốn ngân sách nhà nước 50%, vốn huy động nhân dân 50%). Đến năm 2020, Lâm Đồng sẽ xây dựng hơn 5.580 ao, hồ nhỏ đều trên khắp các vùng nông nghiệp ở khu vực thôn, xã, tương ứng với hơn 558ha diện tích mặt nước, phục vụ nhu cầu tưới tiêu đủ nước quanh năm cho hơn 8.370ha cây trồng, nhất là đối với những diện tích cây trồng vào mùa hạn hán. So sánh với tổng diện tích cây trồng được tưới tiêu qua hệ thống thủy lợi hiện có thì tỷ lệ diện tích tưới tiêu từ công trình ao, hồ nhỏ xây dựng mới, đưa vào sử dụng vào năm 2020 sẽ tăng thêm hơn 3,5%, góp phần hoàn thành mục tiêu đạt hơn 65% diện tích cây trồng nông nghiệp ở Lâm Đồng được chủ động nguồn nước tưới tiêu bốn mùa trong năm...     

Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng cục Thủy lợi cũng đã có kế hoạch xây dựng những công trình thủy lợi lớn, đặc biệt là các hồ chứa, tận dụng các nguồn nước để xây dựng các hồ trữ nước, kết nối hồ… nhằm đảm bảo tưới ổn định và có nguồn nước để chống hạn khi hạn xảy ra tại Tây Nguyên.

Cụ thể, toàn vùng Tây Nguyên cần nâng cấp, sửa chữa 726 công trình thủy lợi phục vụ tưới cho 97.987 ha lúa, 125.799 ha cà phê, còn lại là màu và cây khác. Xây dựng mới 1.442 công trình và cụm công trình gồm 1.029 hồ chứa, 278 đập dâng, 86 trạm bơm, 49 cụm công trình phục vụ tưới 293.264 ha đất canh tác. Ngoài ra, công tác dự báo nguồn nước và xây dựng kế hoạch sử dụng nước trong công trình thủy lợi cấp nước cho nông nghiệ và dân sinh phải được đặc biệt chú trọng.