Tôm, lúa đều than

Hôm qua (27/2), tại Đồng Tháp, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải chủ trì hội nghị về tiêu thụ lúa, thủy sản vùng ĐBSCL. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh SXNN, thủy sản đang cần tháo gỡ để phát triển bền vững.

Không quá bi quan

Theo đánh giá của một số nhà chuyên môn tham dự hội nghị, với những khó khăn xuất phát từ bên trong lẫn bên ngoài mà ngành thủy sản VN đang đối mặt như dịch bệnh trên tôm, rào cản kỹ thuật Ethoxyquin, kiện chống trợ cấp… chắc chắn XK thủy sản 2013 sẽ còn khó khăn.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến & XK thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, có 3 nguyên nhân cơ bản khiến XK thủy sản gặp khó, là rào cản kỹ thuật Ethoxyquin từ thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc, kiện chống trợ cấp đối với thị trường Mỹ; dịch bệnh trên tôm và thiếu vốn SX…

Đối với con cá tra, cung - cầu nguyên liệu trong quý I sẽ không thiếu, tuy nhiên, sang quý II sẽ xuất hiện tình trạng khan hiếm nguyên liệu. Riêng mặt hàng tôm, bắt đầu khan hiếm nguyên liệu do dịch bệnh chưa được khống chế, một số DN đã phải NK nguyên liệu đầu vào.

Còn vấn đề kiện chống trợ cấp của Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) có thể sau tháng 9/2013 mới có phán quyết cuối cùng. Đây thật sự là một thách thức lớn đối với XK tôm của VN vào thị trường này. Ngoài ra, theo ông Hòe tình hình khó khăn về tín dụng cũng làm cho hoạt động SX, chế biến và XK thủy sản gặp trở ngại.

Thủy sản năm 2013 hy vọng đạt mục tiêu XK 6,5 tỷ USD

Tuy nhiên, một số DN tham dự hội nghị cho rằng không nên quá bi quan vào tình hình XK thủy sản vì một số thị trường mới đang mở ra, chẳng hạn Trung Quốc đang có nhu cầu lớn về tôm và cá tra của VN và họ hy vọng XK thủy sản năm nay sẽ đạt 6,5 tỷ USD. Với thủy sản, đặc biệt là tôm và cá tra cũng trong bối cảnh tương tự.

Đối với sản phẩm cá tra, một thế mạnh độc tôn của ĐBSCL thì tình hình có phần khó khăn hơn khi giá liên tục giảm, người nuôi thua lỗ, nhiều DN chế biến gặp khó khăn về vốn, thị trường XK... Trong quý IV/2012, XK cá tra đạt gần 430 triệu USD, giảm hơn 0,1% so với cùng kỳ. Hầu hết những thị trường chính đều sụt giảm NK.

Ông Trương Đình Hòe cho biết thêm: Tính đến nay, công suất chế biến là 2,5 triệu tấn, trong khi sản lượng cá nguyên liệu hằng năm chỉ đạt 1,2 triệu tấn. SX phát triển quá nhanh trong khi năng lực nuôi trồng và mở rộng thị trường không theo kịp là nguy cơ dẫn đến "đổ vỡ" dây chuyền.

Dự báo XK cá tra quý I/2013 chỉ đạt khoảng 230 - 250 triệu USD, giảm 40% so với cùng kỳ và hầu hết các thị trường XK lớn như EU, Mỹ, Mexico… đều giảm. Sản lượng cá nuôi quý I/2013 có thể chỉ đạt khoảng 100.000 - 150.000 tấn, giảm 30 - 50% so với cùng kỳ do giá cá tra xuống thấp.

Tái cấu trúc

Vì thế, không ít chuyên gia và DN cùng cho rằng, trước các nguy cơ sụt giảm trên, ngành NN-PTNT nên tái cấu trúc lại và năm 2013 là cơ hội để tái cấu trúc ngành. Một số biện pháp để tái cấu trúc ngành cũng đã được nêu lên.

Ông Hòe kiến nghị, vấn đề con tôm đang gặp khó khăn về bệnh, khiến người nuôi lỗ nặng, Chính phủ cần có chính sách kịp thời để hỗ trợ khó khăn. Bên cạnh đó XK tôm sang Trung Quốc là thị trường tiềm năng qua đường chính ngạch. Tránh XK qua đường tiểu ngạch hay đường biên sẽ làm khó khăn cho việc cạnh tranh XK trong nước. XK thủy sản ở dạng thô sẽ gặp nhiều rủi ro, giá thành lại thấp.

Ông Huỳnh Thế Năng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết, nguyên nhân của khó khăn ngành cá tra nằm ở hai mấu chốt. Thứ nhất, sự phá vỡ quy hoạch trong nuôi trồng cũng như chế biến. Thứ hai, sự thiếu liên kết giữa các địa phương trong vùng và quan hệ lỏng lẻo của quy trình SX - chế biến và tiêu thụ.

Vì vậy, theo ông, tái cơ cấu ngành cá tra trước hết cần thực hiện nghiêm quy hoạch cả về diện tích và sản lượng. Đồng thời cần xác định rõ là lấy hiệu quả kinh tế đạt được là chính chứ không phải lấy số chỉ tiêu "sản lượng năm sau cao hơn năm trước". Không thể cứ mãi tăng về lượng mà cần chú trọng đến giá trị gia tăng. Hiện đa phần lượng cá tra là XK thô. Chỉ có tỷ lệ rất thấp sản phẩm qua chế biến đạt giá trị gia tăng cao. Như vậy, dù XK có tăng lượng bao nhiêu thì chất cũng không cải thiện được.

Giá XK lúa gạo thấp

Ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực VN (VFA) cho biết, tính đến ngày 26/2, VN đã ký được hợp đồng XK gạo đạt 2,3 triệu tấn. Nếu cộng thêm số lượng 700.000 tấn tồn kho của năm 2012 chuyển sang, thì chúng ta đã ký được hợp đồng XK đạt 3 triệu tấn, trong đó, số lượng hợp đồng sẽ giao trong 6 tháng đầu năm nay dự kiến đạt 3,5 triệu tấn. Với giá mua lúa như hiện tại là phù hợp với giá quốc tế, nếu tăng thêm sẽ đụng với Ấn Độ, Pakistan và Myanmar, lúc đó DN sẽ rất khó bán được.

Nông dân ĐBSCL thu hoạch lúa ĐX 2012-2013

Ông Dương Nghĩa Quốc, GĐ Sở NN-PTNT Đồng Tháp cho biết: Với số lượng hợp đồng XK đã ký (2 tháng đầu năm 2013 ký được 2,3 triệu tấn) như công bố của VFA, rõ ràng nói XK gạo của VN gặp khó là không đúng. Vấn đề khó đối với XK gạo của ta là giá bán quá thấp. Những DN ký bán ở tháng 1 với giá 380 - 390 USD/tấn, đến nay coi như lỗ hết. Chính việc ký hợp đồng XK gạo với giá quá thấp nên khả năng giá lúa gạo tăng thêm trong thời gian tới là rất khó.

Theo ông Quốc, muốn đảm bảo lợi nhuận của nông dân trong vụ ĐX này đạt 30% theo chỉ đạo của Thủ tướng thì giá mua lúa cho nông dân phải 5.500 đ/kg trở lên đối với lúa IR50404 khô. “Như ở tỉnh tôi, với giá thành SX là 4.100 đ/kg mà giá bán thực tế chỉ 5.100 - 5.200 đ/kg thì rất khó bảo đảm để nông dân có lãi 30%.

Theo tính toán của bà con trồng lúa, với năng suất khoảng 7,5 tấn/ha cộng với giá bán 4.200 - 4.400 đ/kg đối với lúa IR50404 tươi, thì lợi nhuận thu được không đủ để đầu tư cho vụ kế tiếp", ông Quốc chia sẻ.