Trách nhiệm Monsanto phải được làm rõ

Giống C919 của Monsanto ở thời điểm có đến 3 nhà phân phối là Cty SPC, Docam, Hóc Môn, nhưng nay chỉ còn công ty Dekalb và CP giống cây trồng miền Nam

Xin được nhắc lại, vào tháng 8/2010 Tập đoàn Monsanto thành lập Cty TNHH Dekalb Việt Nam để nhập khẩu kinh doanh giống bắp của Monsanto, điều này có nghĩa Monsanto đã  “biến” văn phòng đại diện (VPĐD) trước đây chuyên làm nhiệm vụ “hỗ trợ xúc tiến thương mại” sang “mô hình” công ty kinh doanh do ông Nguyễn Anh Thi, nguyên trưởng đại diện sang làm GĐ.

Cty này ra đời theo ý đồ của tập đoàn Monsanto là nhằm “kiểm soát giá hạt giống và điều tiết hàng khi gặp thị trường sốt lạnh, sốt nóng”. Thật ra, đó là ý tưởng không thực bởi hoạt động kinh doanh là phải sinh lợi, nên suy cho cùng Dekalb vẫn phải làm nhiệm vụ bán hàng để “nuôi” nhân sự.

Nhưng kể cũng lạ, như Syngenta là công ty SX và cung cấp hạt giống bắp lai hàng đầu của VN tương tự Monsanto, nhưng từ trước đến nay họ chỉ có VPĐD, còn chuyện mua bán kinh doanh hạt giống thuộc về nhà phân phối, Syngenta không hề can thiệp, không có kiểu thành lập ra công ty con để cạnh tranh với chính đối tác của mình như cách làm “sáng tạo” của Monsanto.

Thế nên, từ khi Cty Dekalb ra đời, Cty SPC kinh doanh luôn gặp khó khăn vì không chịu nổi áp lực từ công ty này là bắt buộc phải nhập hàng giá cao hơn thị trường, thậm chí vượt quá nhu cầu khả năng tài chính của DN, hơn nữa còn phải bị cạnh tranh bởi hai Cty Minh Hưng (phía Nam) và ADI (phía Bắc) cũng là nhà phân phối “con” của Dekalb. Trong khi đó, mặt hàng phân phối độc quyền của SPC tính ra chỉ có 3 giống là C919, DK414, DK9901, ngoại trừ DK9901 xem ra còn mới, ra “lò” được hơn 2 năm đang “hot” trên thị trường, còn lại 2 giống kia đã cũ, C919 có mặt trên thị trường đã 15 năm nay, giống DK414 cũng hơn 5 năm mà Cty Monsanto đã vào kế hoạch loại bỏ ngay từ năm 2011 nhằm thay giống khác.

 Thế mà cách đây hơn 2 tháng, Cty Dekalb yêu cầu Cty SPC mua đứt bán đoạn lô hàng 1.200 tấn giống C919 với giá 62 ngàn/kg tương đương giá trị tới 74 tỷ đồng, trong khi trong kho Cty vẫn còn tồn 150 tấn C919, dù ra giá có 57 ngàn/kg bán vẫn cứ trầy trật. Có ai chấp nhận kiểu kinh doanh không theo qui luật cung cầu thị trường như Cty Dekalb không? Phải chăng, Dekalb đang độc quyền nên sinh “cửa quyền”? Lần này, dù phía SPC đã xuất hàng (“trả hàng”) cho Monsanto từ tháng 9/2011 để chờ hàng mới nhưng đến nay gần 1 năm, mặc dù phía Monsanto đưa ra các phương án giải quyết nhưng lại không khả thi theo kiểu “mèo vờn chuột”, cuối cùng là loại Cty SPC ra khỏi cuộc chơi.

Điều đáng nói, trước đó đã từng xảy ra với số lượng trên 300 tấn giống quá đát. Tuy nhiên, lúc đó do hai bên còn giữ mối quan hệ tốt đẹp, Monsanto chưa có công ty “sân sau” như Dekalb nên đã chủ động đổi hàng và tự nguyện mang hàng đi tiêu hủy ở Củ Chi.

Đến đây dư luận đặt dấu hỏi, vậy lô hàng gần 320 tấn quá đát (tương đương 8 container) từ năm 2009 đến tháng 6/2010 (trong đó giống C919 chiếm hơn 90%) hiện đang ở đâu? Một nguồn tin cho biết, lô hàng này đang nằm trong kho của Cty Dekalb đang thuê ở tỉnh Bình Dương. Trong khi đó, theo ông La Đức Vực, nguyên PGĐ Trung tâm Nghiên cứu thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc (Đồng Nai), phụ trách nghiên cứu cây bắp cho biết, giống bắp lai tồn cao nhất từ 12-18 tháng, sau đó không nên tái chế mà cần phải công khai tiêu hủy để đảm bảo quyền lợi cho người SX.

Nên nhớ, giá nhập khẩu 1 kg giống bắp lai của Monsanto hiện vào khoảng trên dưới 3 đô-la Mỹ (hơn 60 ngàn/kg) nhưng ra thị trường đều bán cao ngất ngưởng. Cụ thể vụ 2 (còn gọi là vụ thu đông) năm nay ở các tỉnh miền ĐNB, giá bán các giống như DK 6919, 9901, 9955, 8868 đưa xuống đại lý đều niêm yết không dưới 95 ngàn/kg, tức đến tay người nông dân phải là 100 ngàn đồng/kg. Điều này có nghĩa, nhà phân phối chỉ cần 1 năm tiêu thụ 1.000 tấn giống của Monsanto là đã đạt doanh số 90-100 tỷ đồng, chỉ tính mức lợi nhuận 15% là có trong tay vài chục tỷ.

 Do vậy, dù hợp đồng mua bán giống giữa Monsanto với Cty CP giống cây trồng miền Nam (SSC) cũng chẳng khác gì mấy so với SPC, dài 19 trang giấy với 54 điều khoản nhưng chỉ thấy toàn có lợi cho Cty Monsanto, nhưng SSC vẫn làm...  thinh.

Trước đó, ít ai biết ngoài Cty SPC, còn có Cty TNHH Vật tư Nông nghiệp Đồng Nai (Docam) và Cty CP Hóc Môn từng là nhà phân phối, từng dốc hết tiền, dốc hết tâm huyết cho Monsanto để phân phối 2 giống C919 và DK 414. Tuy nhiên, về sau hai Cty Docam và Hóc Môn buộc phải đơn phương chấm dứt hợp đồng với đối tác vào năm 2010 do cũng tiềm ẩn quá nhiều rủi ro và thua thiệt.