Trận Xuân Lộc trong mắt cựu phóng viên

Cựu phóng viên ấy là Đoàn Thạch Hãn (tên thật là Đoàn Kế Tường, quê ở Quảng Trị), một nhân chứng sống trong mặt trận Xuân Lộc năm xưa, hiện đang sống tại nhà riêng nằm sâu trong con hẻm nhỏ ở phường Bình Trưng Đông, Q.2 (TP.HCM).

Nhớ lại những ngày đầu bước vào “nghiệp cầm bút”, ông Hãn kể: “Thời đó, các phương tiện làm báo của đội ngũ phóng viên chiến trường chúng tôi rất thô sơ, ngoài thẻ báo chí ra còn mang theo sổ tay, vài ba cái máy ảnh nhỏ và chiếc radio để nghe tin tức chiến sự hằng ngày.

Chúng tôi tự lăn lộn khắp các chiến trường bằng mọi cách, cứ đi đến đơn vị nào thì mặc quân phục theo đơn vị đó để tránh bị lộ và sẵn sàng chấp nhận mọi hiểm nguy đến với mình để tìm tòi viết rất nhiều phóng sự, tin tức nóng hổi, tạp văn gửi cộng tác cho các báo”.

Theo ông Đoàn Thạch Hãn, trong cuộc chiến tranh đã đi qua, xương máu của bộ đội mặt trận giải phóng đổ xuống cho quê hương mà không ai phủ nhận được. Đó cũng chính là hậu quả cuộc chiến tranh tàn khốc, làm sao mà giải kết được hết sự thù hận không chỉ của bên thắng mà với cả bên thua cuộc.

Một trong những sự kiện làm ông không thể quên vào ngày 12/4/1975, địch ném 2 quả bom CBU (loại bom hơi ngạt, giết người bằng bức xạ đốt cháy oxy) làm hàng trăm chiến sĩ hy sinh và rất nhiều người dân thiệt mạng. Ta quyết định thay đổi phương án tác chiến, tạm thời rút bộ đội chủ lực ra khỏi thị xã, dùng lực lượng dự bị chiến dịch tiến công. Sáng 21/4, ta đã làm chủ thị xã Long Khánh, tuyến phòng thủ cuối cùng của địch ở Xuân Lộc.

Theo ông, các mặt trận ở Quảng Trị, Bình Long, Phước Long hay Long Khánh là những “điểm son” trên hành trình Nam tiến của quân ta, nhưng đây cũng là nỗi đau của dân tộc vì có biết bao người lính đã ngã xuống. Tuy nhiên, nhận định về chiến thắng lịch sử giải phóng miền Nam (30/4/1975), ông cho rằng mấu chốt phải từ mặt trận Phước Long chứ không phải từ Xuân Lộc.

Khi nhắc đến mặt trận Long Khánh và những người lính đã ngã xuống, một lần nữa ông lại ngồi lặng đi vì cảm xúc như đang chợt ùa về, sau hồi lâu ông mới thốt lên rằng: “Long Khánh, còn lâu người ta mới có thể quên được hình ảnh quá khứ, những nghĩa trang liệt sĩ thiêng liêng lắm. Đừng biến những nơi đó thành nơi u ám quá mà chúng ta cần phải thường xuyên thăm viếng thắp hương cầu cho linh hồn của người lính được thăng hoa”.

Theo ông, lâu nay cứ mỗi tháng ông lại tìm đến các nghĩa trang Sài Gòn cũ và khu nghĩa trang nơi cầu Rạch Chiếc là điểm đánh cuối cùng để thắp cho những người lính chiến trường xưa một lén nhang.

Ông cũng bồi hồi kể lại bối cảnh của tấm ảnh nổi tiếng khắp thế giới vì có nội dung tố cáo tội ác chiến tranh ghê gớm, do người bạn thân của ông tên Nick Út (quê Long An) chụp tại xã Hậu Nghĩa, huyện Củ Chi năm 1973: “Trong một lần tôi và Nick Út cùng đoàn xe làm phim đi quay phóng sự về chiến trường, Nick Út được giao nhiệm vụ đứng ngoài đường để giữ xe, còn mọi người kéo nhau vào xóm.

Đúng lúc đó có một cuộc giao tranh xảy ra, địch dội bom lửa xuống, cô bé Kim Phúc từ trong xóm quá hoảng sợ chạy ra đường trên người trần truồng, miệng há hốc và Nick Út đã tình cờ chụp lại được đúng khoảnh khắc đó. Chính từ tấm ảnh này, Nick Út đã trở thành phóng viên ảnh nổi tiếng của hãng AP (Mỹ) và đi khắp các chiến trường quốc tế!”.

Những ngày này, chúng tôi có dịp về thăm vùng đất đỏ Xuân Lộc, Long Khánh (Đồng Nai) chứng kiến sau gần 40 năm chiến tranh đi qua, bây giờ trên mảnh đất hoang tàn, đổ nát của ngày ấy đã hoàn toàn đổi thay với nét đẹp hiện đại của những đô thị tương lai, nằm cặp ven Quốc lộ 1A.

Những trang tư liệu viết báo chiến trường được ông ghi chép rất tỉ mỉ từng ngày, tháng, năm

Gặp chúng tôi, nông dân Trần Huy Thành, ở ấp Tân Phong, xã Xuân Tân vui vẻ tâm sự: “Ngày xưa, trước giải phóng đời sống của nhân dân trong xã chúng tôi rất khó khăn, các gia đình không có nương, rẫy để làm nên nông dân thiếu đói quanh năm, nhà ở chủ yếu là nhà tranh vách nứa, nhưng nay cuộc sống của nhân dân đã khấm khá hơn rất nhiều.

100% số hộ trong xã đã xây nhà kiên cố, cuộc sống vật chất và tinh thần được nâng cao, trong xã không còn hộ nghèo, người dân rất tin tưởng vào đường lối chính sách của Đảng và nhà nước”.