Trong một bài bình luận dẫn nhiều nhận định của giới chuyên gia Mỹ trên tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP), chiến lược “xoay trục” của ông Duterte bị cảnh báo có thể kéo theo sự chia rẽ ở Philippines, hoặc tệ hơn, một cuộc binh biến.
Nhật Bản cam kết viện trợ 9 tỉ USD cho Philippines trong chuyến thăm của Thủ tướng Shinzo Abe tới thành phố Davao, tháng 1/2017.
Trung tuần tháng 1/2017, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã có chuyến đi thu hút nhiều sự chú ý của giới quan sát quốc tế đến Davao, thành phố quê hương của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Tại đây, ông Shinzo Abe đã có dịp đến thăm nhà riêng của ông Duterte, cùng ăn buổi sáng khá giản dị, với các nghi thức truyền thống bị bỏ hoàn toàn.
Cả hai sau đó có cuộc gặp thân mật tại một khách sạn hướng ra biển. Ông Rodrigo Duterte và ông Abe đều trong trang phục sơ mi cộc tay, cùng thưởng thức món sầu riêng Philippines và các đặc sản địa phương khác. Các vấn đề chính trị, hợp tác song phương cũng không được đề cập tới ở cuộc gặp này. Tuy nhiên, sau chuyến đi trên của ông Abe, Philippines nhận được cam kết về gói hỗ trợ gần 9 tỉ USD từ phía Nhật Bản, cũng như những ủng hộ khác đối với cuộc chiến chống ma tuý và khủng bố.
Với những người ủng hộ ông Duterte tại Philippines, đây là bằng chứng cho thấy chiến lược “xoay trục” do cựu Thị trưởng Davao đưa ra, với hướng đẩy mạnh quan hệ với Nga và Trung Quốc, đã bắt đầu phát huy tác dụng. Những cam kết tài chính từ phía Nhật Bản đến sau khi hồi tháng 10/2016, Philippines nhận được lời hứa tương tự, với trị giá 15 tỉ USD từ phía Trung Quốc. Và đầu năm nay, Bắc Kinh tiếp tục thông qua hợp tác với Philippines ở 30 dự án, với tổng trị giá 3,7 tỉ USD.
Ông Duterte dù vậy, có thể đang chơi một trò chơi mạo hiểm trên Biển Đông, mà cái giá phải trả có thể đắt hơn những gì Philippines nhận được.
Với việc cả Mỹ và Trung Quốc đều coi Philippines là chìa khoá quan trọng cho tham vọng ở Biển Đông, ông Duterte rõ ràng đang nắm trong tay quân bài để đàm phán. Lựa chọn của ông Duterte, như những gì thể hiện từ khi lên nắm quyền, là sự quay lưng lại với Mỹ. Alfred McCoy, chuyên gia sử học Mỹ nhận định, ông Duterte có thể đối diện một cuộc binh biến trong nước. Với lịch sử hợp tác quân sự lâu dài giữa đôi bên, Mỹ có quan hệ rất sâu rộng trong giới tướng lĩnh quân đội Philippines.
Việc ông Duterte quá thân Bắc Kinh, cùng với việc bỏ qua lợi thế từ phán quyết của Toà trọng tài quốc tế The Hague với vụ kiện “đường lưỡi bò” của Trung Quốc ở Biển Đông, có thể làm trỗi dậy phản ứng từ những người theo chủ nghĩa dân tộc ở Philippines. “Nó có thể dẫn tới phản ứng mạnh trong giới tướng lĩnh quân sự”-chuyên gia Alfred McCoy nhận định. Trên thực tế, có vẻ như ông Duterte cũng lường được khả năng này. Trong tuyên bố hồi năm ngoái, ông Duterte từng “thách” Mỹ tổ chức đảo chính hoặc ám sát mình.
Ngay cả trong trường hợp không xảy ra đảo chính, chiến lược xoay hướng về Trung Quốc của ông Duterte được dự báo có thể tạo nên sự chia rẽ trong nước. Mỹ, theo những khảo sát hồi năm ngoái, vẫn chiếm được cảm tình trong một bộ phận khá đông người dân Philippines, bất chấp những quan ngại từ phía những người dân tộc chủ nghĩa.
Phía thân Mỹ cũng mỉa mai rằng, Trung Quốc đã phải chi khá rẻ cho những giá trị Philippines “trả” lại. Đó là nguồn tài nguyên lớn ở khu vực Biển Đông, từ trữ lượng cá lớn, các mỏ khí tự nhiên đến vị trí huyết mạch trên con đường thông thương có trị giá hàng năm tới 500 tỉ USD. “Đổi lại với Philippines chỉ là những khoản vay chi phí rẻ, sẽ phải trả về sau”, theo chuyên gia Alfred McCoy.
