Cứ mỗi lần báo cáo tham nhũng được trình bày trước nghị trường Quốc hội hoặc các hội nghị liên quan, dư luận lại sôi sùng sục trước quốc nạn này. Sôi sục bởi một lẽ, dù rằng “năng lực không thiếu, tổ chức bộ máy không thiếu, quyết tâm không thiếu nhưng vẫn không phát hiện được tham nhũng”.
Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng chống tham nhũng (PCTN) ngay trong phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội đầu tuần này, Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh thẳng thắn nhìn nhận: “Tuy đạt được kết quả tích cực nhưng nhìn chung công tác PCTN chưa đạt yêu cầu và mục tiêu đề ra là ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng. Tham nhũng vẫn diễn ra nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp, diễn ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành, gây bức xúc, bất bình trong xã hội; tiếp tục là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước”.
Còn việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng được cho là “không tương xứng với số vụ việc tham nhũng được phát hiện, xử lý”.
Ảnh minh họa
Giở lại các báo cáo về công tác PCTN đều đặn gửi tới các kỳ họp Quốc hội cuối năm, có thể thấy rất rõ sự giảm đi nhanh chóng về số lượng người đứng đầu bị xử lý khi để xảy ra tham nhũng.
Năm 2009, trong số 149 người đứng đầu bị xử lý thì có 13 trường hợp bị xử lý hình sự, 50 người bị khiển trách, 58 người bị cảnh cáo và 25 người bị cách chức. Sang năm sau, trong 84 trường hợp, xử lý hình sự 19 người, cách chức 15 người, cảnh cáo 13 người và khiển trách 37 người.
Đến 2011 có 67 người đứng đầu bị xử lý do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng trong phạm vi quản lý có 3 trường hợp bị xử lý hình sự, 14 người bị cách chức, số người nhận hình thức kỷ luật cảnh cáo là 16 và khiển trách là 34.
Giảm đến 34% so với năm trước là con số của năm nay, với 44 trường hợp người đứng đầu bị xử lý do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, trong đó có 9 người đã xử lý hình sự, 31 người đã xử lý kỷ luật.
Nghịch lý về sự sụt giảm liên tục của các con số này trong khi tham nhũng vẫn được đánh giá là “nghiêm trọng phức tạp” đã từng được nhiều đại biểu Quốc hội đặt dấu hỏi “năng lực không thiếu, tổ chức bộ máy không thiếu, quyết tâm không thiếu nhưng vẫn không phát hiện được tham nhũng, phải chăng có vấn đề về lợi ích nhóm, về bao che trong đội ngũ cán bộ?”.
Có một điều lạ là, trong khi Chính phủ cho rằng việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu chưa nghiêm khi để xảy ra tham nhũng, thì Khoản 1 Điều 68 của Luật PCTN do Chính phủ soạn thảo lại quy định: “Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi phải chịu trách nhiệm trực tiếp về việc để xảy ra hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình trực tiếp quản lý, phụ trách thì bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự”. Còn Khoản 1 Điều 72 nêu “thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm thường xuyên tổ chức kiểm tra việc chấp hành pháp luật của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc phạm vi quản lý của mình nhằm kịp thời phát hiện hành vi tham nhũng” .
Trên thực tế, việc thực hiện các quy định này dường như là một nghịch lý, thủ truởng cơ quan quản lý nhà nước càng tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra để phát hiện được càng nhiều hành vi tham nhũng xảy ra trong nội bộ cơ quan, tổ chức mình thì người đó lại càng phải chịu trách nhiệm về công tác quản lý cán bộ vì đã để xảy ra nhiều hành vi tham nhũng. Do đó, việc bao che, che giấu hành vi tham nhũng rất khó tránh khỏi.
Nếu cứ thực thi, thì công tác PCTN chỉ như kiểu “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.
