Từ giữa tháng 7/2011 là thời điểm lúa hè thu (HT) ở ĐBSCL thu hoạch rộ. Thị trường lúa gạo trong vùng đang tốt lên nên thôi thúc nông dân nhiều địa phương sau khi gặt lúa HT là xuống giống nối tiếp vụ thu đông (TĐ).
Sở NN-PTNT các tỉnh ĐBSCL cho biết có kế hoạch mở rộng diện tích vụ TĐ lên 602.400 ha, tăng gần 100.000 ha so năm 2010. Trong đó, các tỉnh trong vùng tăng làm lúa TĐ nhiều nhất là Đồng Tháp 100.000 ha, tăng 40.000 ha so năm so vụ lúa TĐ 2010, An Giang tăng từ 113.000 ha lên 130.000 ha, Cần Thơ từ 34.000 ha lên hơn 50.000 ha, Hậu Giang tăng từ 48.000 ha lên 53.000 ha… Chính vì việc cấp tập gia tăng lúa vụ TĐ, nhất là trong điều kiện thời tiết diễn biến bất thường, các cơ quan chuyên môn đã cảnh báo nhiều mối lo ngại có khả năng xảy ra.
Theo nhận định của Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ, các tỉnh Nam bộ thời tiết đang chuyển xấu dần, có mưa nhiều và giông vào những ngày giữa tuần; những ngày cuối tuần giảm mưa, ngày giảm mây và nắng, trưa chiều có mưa rào và dông rải rác. Trong đầu tháng 7/2011 thời tiết Nam bộ xen kẽ những ngày mưa nhiều là một vài ngày ít mưa.
Bên cạnh đó, từ cuối tháng 6 mực nước các sông Nam bộ bắt đầu dâng cao. Mực nước sông Cửu Long đang lên nhanh. Mực nước cao nhất tại Tân Châu có khả năng lên 1.80 m; tại Châu Đốc lên 1.65 m, cao hơn cùng kỳ năm 2010 là 0.6-0.7 m. Vùng hạ lưu, mực nước các sông Nam bộ biến đổi theo triều và đạt đỉnh cao vào những ngày giữa tuần ở mức cao hơn trung bình nhiều năm. Trong khi đó đây là thời điểm thu hoạch lúa HT và xuống giống lúa TĐ. Do đó nông dân sẽ gặp khó khăn hơn trong việc phơi sấy lúa và đề phòng lúa TĐ vừa mới sạ bị ngập úng chết.
Hiện nay, toàn vùng ĐBSCL xuống giống vụ TĐ đạt 179.772 ha, nhanh hơn vụ TĐ cùng kỳ. Cục Trồng trọt đề nghị các địa phương kết thúc xuống giống lúa TĐ vào ngày 20/8, tối đa vào ngày 30/8 để đảm bảo an toàn cho khung thời vụ chung trong vùng, nhất là cho đợt xuống giống vụ ĐX tháng 11, 12.
PGS.TS Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt nhận xét: “Vụ lúa TĐ ở ĐBSCL muốn thắng lớn cần lưu ý yếu tố thời tiết diễn biến mùa mưa lũ, dịch bệnh; đặc biệt các địa phương cần khuyến cáo nông dân sử dụng giống lúa cho vụ này cần lưu ý tính chống chịu rầy nâu, vàng lùn - lùn xoắn lá (RN, VL-LXL), bệnh cháy lá nhất là giống lúa cứng cây để hạn chế đổ ngã. Hiện nay, Cục Trồng trọt đã đề xuất Bộ NN-PTNT kinh phí hơn 196 tỉ đồng hỗ trợ sản xuất lúa TĐ như giống lúa, gia cố bờ bao, bơm tát".
Theo nhận định các cán bộ ngành BVTV, sau hai vụ lúa ĐX và HT liên tiếp trúng mùa, được giá cho thấy nông dân hăm hở nối vụ. Có địa phương nông dân xé rào gieo sạ không tuân thủ lịch thời vụ khuyến cáo của địa phương. Mặt khác việc sử dụng thuốc BVTV của một số nông dân như phun xịt sớm, dùng thuốc liều mạnh trong hai vụ lúa vừa qua đã dẫn tới dịch RN, bệnh VL-LXL nhen nhóm dấu hiệu tái phát.
TS Nguyễn Hữu Huân, Cục phó Cục BVTV báo động: Hiện nay diện tích lúa nhiễm và mật số rầy đang gia tăng và sẽ tiếp tục gia tăng trong thời gian tới. Vì vậy các địa phương cần lưu ý diễn biến RN trên đồng ruộng cũng như theo dõi các bẫy đèn ở địa phương để chỉ đạo xuống giống lúa TĐ, mạ mùa và cấy lúa mùa theo lịch né rầy.
Dự báo các đợt rầy di trú tháng 7 cao điểm từ 17 đến 25/7/2011; tháng 8/2011 rầy nâu di trú từ 18 đến 28/8 mật số sẽ cao do thu hoạch lúa HT muộn, TĐ thu hoạch sớm trong tháng này sẽ nhiều hơn. Do đó để bảo vệ lúa TĐ, vụ mùa, giải pháp chính là chấn chỉnh lịch xuống giống né rầy, thời vụ gieo sạ, hạn chế tình trạng xuống giống xé rào, tự phát. Trong đó, lưu ý hạn chế tối đa việc quảng cáo, hướng dẫn nông dân phun thuốc trừ sâu sớm trong giai đoạn đẻ nhánh trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Bùi Bá Bổng nhận định: Vụ lúa HT đang qua giai đoạn khó khăn, nhưng cần tiếp tục theo dõi dịch hại để đảm bảo nông dân trúng mùa. Qua tín hiệu trên những cánh đồng gặt sớm ở một số địa phương cho thấy năng suất đạt rất cao 5,5- 5,8 tấn/ha, mức cao nhất từ trước tới nay. Qua đó, điều rút ra là lúa HT gieo vào tháng 4 gặt vào tháng 7 là rất trúng, vì đủ nước, không gặp mưa lớn, giá bán tốt.
Với vụ TĐ này diện tích lúa tăng lên, dự kiến sản lượng đạt 2.870.000 tấn, tăng thêm 500.000 tấn sẽ đóng góp đáng kể vào sản lượng lúa cả nước năm 2011 tăng thêm 1 triệu tấn lúa. Vì vậy, muốn đạt thắng lợi các địa phương cần lưu ý điều kiện hạ tầng, củng cố đê bao, cùng nông dân ra đồng giám sát theo dõi đề phòng dịch bệnh hại lúa.
