Để giải cứu nguy cơ “đói nước” trong vụ ĐX 2010-2011, ngành thủy lợi nhiều địa phương ĐBSH thừa nhận, nếu cứ chấp nhận “chịu chi” bằng mọi giá để lấy nước thì ngành thủy lợi cam đoan sẽ có đủ nước cho SX. Chỉ có điều, tiền bạc vung ra quá lớn mà thôi.
Ngành thủy lợi khẳng định, hạn cũng sẽ lấy đủ nước, chỉ sợ phải chi quá nhiều tiền.
Ông Đặng Xuân Khánh – Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Hà Nam đề cập tới lời giải bài toán nước cho vụ ĐX tới của Hà Nam với thực trạng rất tréo ngoe đó là trước đây, các trạm bơm lớn lấy nước vào hệ thống sông Nhuệ, sông Đáy cho trạm bơm nhỏ. Còn bây giờ thì ngược lại, do các trạm bơm lớn gần như không còn lấy được nước từ sông Hồng nên phải thay bằng máy bơm dã chiến, thế nên kỳ thực trạm bơm nhỏ lại phải lấy nước cho các trạm bơm lớn.
Ông Nguyễn Quốc Đạt – PGĐ Sở NN-PTNT Hà Nam: “Để chống hạn mang tính lâu dài, nhất định phải quy hoạch lại hệ thống thủy lợi, cụ thể là làm sống lại con sông Nhuệ và sông Đáy bằng các biện pháp công trình như các trạm bơm cũ phải được thiết kế lại theo dạng trục đứng, nạo vét, mở rộng, nâng cấp hệ thống kênh mương... Hà Nam cũng đã phê duyệt quy hoạch thủy lợi đến năm 2020 với nguồn vốn cần thiết phải tới vài ba nghìn tỉ đồng. Trong đó, dự án làm sống lại sông Nhuệ, sông Đáy thì tỉnh không làm được mà phải là dự án quốc gia... Giải pháp thủy lợi như vậy cũng chỉ là đối phó dài hạn mà thôi. Chứ khi sông không có nước nữa, thì chỉ còn cách chuyển đổi các diện tích lúa thường xuyên thiếu nước sang cây trồng cạn, áp dụng phương pháp tưới phun tiết kiệm nước... Tuy nhiên để dân chịu chuyển đổi là rất khó. Chủ trương này đã có từ lâu, nhưng thực tế tốc độ chuyển đổi rất chậm. Cụ thể vụ ĐX năm nay, Hà Nam cũng mới đặt kế hoạch chuyển đổi khoảng 1.000 hecta lúa (trong tổng số hơn 17 nghìn hecta có khả năng thiếu nước) sang cây trồng cạn. Như vậy là còn quá ít” .
Ông Khánh tính toán, với công suất lấy nước từ sông Hồng vào sông Nhuệ qua cống Liên Mạc khoảng 800 m3/h như hiện nay thì nước sông Nhuệ sẽ gần như... không kịp chảy tới Hà Nam, bởi các trạm bơm ven sông Nhuệ đoạn qua Hà Nội đã gần như vét sạch nước. Vì vậy, nguồn cung cấp nước của Hà Nam bây giờ gần như chỉ trông chờ vào sông Đáy.
Tuy nhiên, cũng theo ông Khánh thì với 2 lần xả nước (mỗi lần 7 ngày) của ngành thủy điện, Hà Nam sẽ khó kịp lấy đủ nước cho gieo cấy. Dự báo trong vụ ĐX sắp tới, sẽ có ít nhất 60% diện tích – tương đương trên 17 nghìn hecta lúa sẽ có nguy cơ bị thiếu nước. Trong đó, toàn bộ diện tích thuộc lưu vực sông Nhu thuộc các huyện Kim Bảng, Duy Tiên và một phần của Lí Nhân sẽ đối mặt với nguy cơ không có nước để bơm.
Theo dõi của Chi cục Thủy lợi Hà Nam cho thấy bắt đầu từ những năm 2003-2004 đến nay, Hà Nam liên tiếp đối mặt với hạn, nhưng cũng như nhiều tỉnh, gần như kế hoạch chống hạn của tỉnh này trong vụ ĐX sắp tới vẫn loay hoay theo kiểu “ăn đong” từng vụ. Cụ thể trong vụ ĐX sắp tới, tỉnh này dự tính sẽ tăng cường thêm 38 tổ máy bơm dã chiến trục ngang, có công suất từ 1.000 đến 2.500 m3/h để lấy nước từ sông Hồng và dọc theo hệ thống sông Nhuệ, sông Đáy.
Theo ước tính, tổng chi phí chống hạn vụ ĐX 2010-2011 của Hà Nam sẽ lên tới gần 60 tỉ đồng. Trong đó, các chi phí phát sinh thêm cho công tác chống hạn như tiền mua, lắp đặt máy bơm dã chiến; nạo vét, sửa chữa kênh mương, cửa khẩu lấy nước; tiền điện, tiền dầu phát sinh... sẽ lên tới trên 38 tỉ đồng. Ông Đặng Xuân Khánh thẳng thắn nhìn nhận: lấy kinh phí chống hạn phải tăng thêm là 38 tỉ đồng chia cho tổng diện vụ ĐX tới của Hà Nam khoảng 30 nghìn hecta, thì ít nhất chi phí cho thủy lợi trên đầu diện tích sẽ bị đội cao thêm không dưới 30% so với điều kiện bình thường. Đối với các diện tích hạn nặng phải bơm chuyển 3-4 chặng, chi phí cho thủy lợi thậm chí có thể chiếm trên 30% trong tổng chi phí SX.
Tích cực nạo vét dòng kênh mương lấy nước.
Ông Nguyễn Quốc Đạt – PGĐ Sở NN-PTNT Hà Nam thì ước tính, chi phí cho thủy lợi trong điều kiện chống hạn như hiện nay có thể phải tăng gấp 3 lần so với cho phí thường xuyên cho công tác thủy lợi so với trước đây chưa bị hạn. Chi phí như thế thì không ai dám chắc lời lãi của SXNN có bù được cho chi phí chống hạn không? “Tỉnh chỉ đạo phải lấy đủ nước, quyết không để mất mùa vì hạn thì ngành thủy lợi chúng tôi sẽ có cách lấy đủ nước. Chỉ có điều mất nhiều tiền thôi” – ông Đặng Xuân Khánh bộc bạch.
