Xây dựng thương hiệu mận Bắc Hà

Những năm 2000 trở về trước, mận Tam Hoa có trên 2.000 ha, sản lượng hàng năm từ 8.000 - 12.000 tấn.

Đặc biệt, cây mận được coi là cây trồng đa tác dụng của vùng núi Bắc Hà và được bà con các dân tộc thiểu số nơi đây gọi là cây xóa đói giảm nghèo. Đã không ít gia đình ở các xã Bản Phố, Lầu Thí Ngài, Na Hối, Tả Chải, Nậm Mòn... trở nên giàu có từ nguồn thu trồng mận Tam Hoa.

Tuy nhiên, do phát triển tự nhiên, chất lượng quả dần mất đi do phần lớn cây đã trên 30 năm tuổi, đồng thời người dân chỉ biết khai thác mà ít quan tâm chăm sóc, cải tạo.

Đặc biệt từ năm 2000 trở lại đây, việc đầu tư, chăm sóc cây mận Tam Hoa không được chú trọng theo yêu cầu kỹ thuật, dẫn đến năng suất, chất lượng giảm đáng kể, quả nhỏ, chất lượng kém làm mất đi sức hấp dẫn đối với người tiêu dùng.

Đồng thời, cơ sở vật chất dịch vụ kỹ thuật và hỗ trợ SX, công nghệ bảo quản chế biến sau thu hoạch và tiêu thụ sản phẩm còn yếu; việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào SX còn gặp nhiều khó khăn do nhận thức của người trồng mận chưa cao; khả năng đầu tư phát triển SX rất hạn chế.

Ngoài ra, giá cả không ổn định trong nhiều năm cũng gây khó khăn trong việc nỗ lực tìm kiếm thị trường của địa phương. Trước đó, các dự án nước xi-rô mận, nước ép mận Tam Hoa đóng chai, làm ô mai mận, mận khô... đều không mang lại hiệu quả bền vững.

Những năm được mùa, giá mận lúc thu hoạch đã rớt xuống chỉ còn 200 - 300 đ/kg đối với mận xô; 400 - 500 đ/kg đối với mận chọn, dẫn đến thu nhập từ quả mận quá thấp, nên tạo tâm lý không tốt cho người dân trong việc đầu tư chăm sóc cây mận.

Qua kết quả rà soát, đến tháng 8/2008, trên địa bàn huyện còn 596 ha mận Tam Hoa, đến năm 2010 chỉ còn 521 ha, năm 2011 trồng mới 30 ha tập trung ở thị trấn Bắc Hà và 6 xã trong huyện (Tà Chải, Bản Phố, Lầu Thí Ngài, Thải Giàng Phố, Na Hối và Nậm Mòn) với sản lượng bình quân hàng năm là 1.800 tấn mận quả.

Trước thực trạng này, huyện Bắc Hà xác định, mận Tam Hoa vẫn là cây trồng chủ yếu, không chỉ giúp nhân dân xóa đói giảm nghèo mà còn trở thành một sản phẩm du lịch chất lượng cao.

Huyện sẽ triển khai dự án quy hoạch vùng cây ăn quả, trong đó chia ra là 3 vùng cây trồng trọng điểm: Vùng trung tâm huyện với khí hậu mát mẻ, thuận lợi được ưu tiên trồng mận Tam Hoa, bên cạnh đó là đào Pháp, lê VH6; vùng cao khí hậu lạnh hơn có thể trồng các loại mận địa phương như mận tím, mận hậu, mận Tả Van...; vùng thấp dành cho cây ăn quả nhiệt đới.

Mặt khác, theo định hướng, trong những năm tiếp theo, cây mận sẽ được đầu tư nhằm nâng cao chất lượng thông qua các biện pháp như xác định cây đầu dòng để cải tạo bằng cách trồng mới hoặc đốn tỉa, thâm canh, trong đó đặc biệt chú trọng phát triển cây mận Tam Hoa trở thành thương hiệu và là một trong những sản phẩm du lịch mang đặc trưng Bắc Hà.

Bà Trần Thị Hằng, Phó Chủ tịch UBND huyện Bắc Hà cho biết, huyện đã phối hợp với Viện Thổ nhưỡng - nông hóa, Sở KH-CN Lào Cai, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KHCN của tỉnh triển khai Dự án "Xây dựng nhãn hiệu chứng nhận cho sản phẩm mận của địa phương với 4 sản phẩm là mận Tam Hoa, mận Tả Van, mận Hậu, mận Tả Hoàng Ly", hiện đang được phát triển tại 13 xã trên địa bàn.

Dự án sau khi dự án hoàn thành sẽ mang lại những lợi ích tích cực cho huyện Bắc Hà nói chung cũng như người dân trồng mận nói riêng, như sử dụng công cụ sở hữu trí tuệ phục vụ phát triển KT-XH; góp phần nâng cao giá trị sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận.

Để dự án đạt hiệu quả cao, huyện đã có chính sách, chương trình hỗ trợ người trồng mận duy trì và phát triển ổn định nghề. Phối hợp với Viện Thổ nhưỡng Nông hóa điều tra, khảo sát, lập hồ sơ, bản đồ, thiết kế logo cho sản phẩm mận và xây dựng hồ sơ đề nghị Cục Sở hữu trí tuệ xét duyệt cấp chứng nhận.

Đầu tháng 6/2014, tại lễ hội đua ngựa và các hoạt xúc tiến thương mại trên địa bàn huyện, các sản phẩm mận trong giai đoạn thử nghiệm có gắn tem nhãn chứng nhận đã được giới thiệu đến khách du lịch nhằm quảng bá mận đến mọi miền Tổ quốc...