QR1, giống lúa đột phá trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng ở Ninh Bình
Dự án xây dựng vùng SX lúa giống chất lượng cao (từ năm 2010 - 2012) tại xã Khánh Cường và Khánh Trung, huyện Yên Khánh (Ninh Bình) do UBND huyện Yên Khánh làm chủ đầu tư. Mục tiêu của DA là hình thành mô hình SX giống lúa thuần chất lượng cao, chủ động cung cấp nguồn lúa giống SX hàng hóa cho nông dân… 
Đến nay DA đầu tư 18,5 tỷ đồng xây dựng cơ sở hạ tầng về thủy lợi và hỗ trợ giống gốc, vật tư nông nghiệp với định mức 2 triệu đồng/ha/vụ; hỗ trợ kinh phí tập huấn kỹ thuật… Vụ mùa 2011 Cty TNHH Vật tư nông nghiệp Hồng Quang (Ninh Bình) tiếp tục được giao chủ trì triển khai DA và ký kết hợp đồng với các hộ dân xã Khánh Cường, Khánh Trung SX 400 ha (mỗi xã 200 ha) giống lúa chất lượng cao QR1.
Đây là giống lúa thuần do Viện Di truyền Nông nghiệp, nhóm tác giả DA 15 và DN Hồng Quang phối hợp chọn lọc, sản xuất; đã được Bộ NN-PTNT công nhận chính thức. Theo đó Cty có trách nhiệm bảo lãnh giá trị SX lúa giống (ít nhất bằng ½ giá trị SX lúa LT 2 trong khu vực), đồng thời tổ chức thu mua 100% sản lượng lúa trong vùng DA; phối hợp với các đơn vị chức năng chỉ đạo SX đảm bảo theo đúng quy trình kỹ thuật…
Theo đánh giá của UBND huyện Yên Khánh, QR1 là giống cảm ôn gieo cấy được cả 2 vụ trong năm, có tính thích ứng rộng, chống chịu tốt với điều kiện ngoại cảnh và sâu bệnh. TGST ngắn phù hợp với cơ cấu trà xuân muộn và trà mùa sớm; đặc biệt phù hợp về cơ cấu mùa vụ đối với địa phương SX vụ đông. Lúa có dạng hình cây đẹp, góc lá gọn; tỷ lệ bông hữu hiệu cao; dạng hạt dài, hạt trên bông xếp sít nhau; gạo trong, không bạc bụng, tỷ lệ tấp thấp; chất lượng cơm ngon…
Tại buổi hội thảo đầu bờ giống lúa chất lượng QR1, ông Phạm Quang Ngọc, Chủ tịch UBND huyện Yên Khánh phát biểu, dự án cơ bản đạt được mục tiêu đề ra, bước đầu tạo ra mô hình SXNN hàng hóa có giá trị kinh tế cao, chủ động một phần khá lớn nguồn giống chất lượng cao cho huyện; tạo mô hình cơ chế liên kết thực sự có hiệu quả trong SX giữa 4 nhà, đảm bảo hài hòa lợi ích của nông dân; hình thành mô hình để triển khai ứng dụng sản phẩm nghiên cứu khoa học, nhanh chóng đưa vào SX.
UBND huyện đề nghị Bộ NN-PTNT, UBND tỉnh cho phép lập DA mở rộng mô hình SX giống lúa thuần chất lượng cao ra các xã thành trung tâm SX giống lúa chất lượng cao của khu vực, có chính sách hỗ trợ các HTX xây dựng lò sấy lúa giống để đảm bảo chất lượng giống và chủ động cung ứng kịp thời vụ gieo cấy; tiếp tục liên kết chặt chẽ giữa 4 nhà. Đề nghị DN thu mua sản phẩm đảm bảo theo đúng tiêu chuẩn giống và đúng hợp đồng đã ký kết…
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình Đinh Quốc Trị: Tôi biểu dương sự cố gắng lớn của UBND huyện Yên Khánh, DN Hồng Quang và nông dân các xã thực hiện mô hình SX giống lúa chất lượng cao QR1; đặc biệt là các nhà khoa học của Viện Di truyền Nông nghiệp, DA 15 đã giúp đỡ, chuyển giao giống mới năng suất, chất lượng tốt; là nguồn cổ vũ động viên lớn đối với nông dân Ninh Bình. UBND tỉnh đề nghị huyện Yên Khánh không chỉ dừng lại mô hình ở 2 xã mà phải nhân ra SX đại trà. Trên cơ sở thành công từ DA này, huyện tiếp tục nghiên cứu và đề xuất các mô hình tương tự, tiến tới hình thành vùng trọng điểm SX lúa hàng hóa cung cấp cho các tỉnh, góp phần đẩy mạnh phong trào xây dựng nông thôn mới. DN Hồng Quang phải đảm bảo việc cam kết hợp đồng để nông dân yên tâm SX…
GS.TS Đỗ Năng Vịnh, Viện Di truyền Nông nghiệp, tác giả chọn tạo giống lúa QR1 đánh giá: QR 1 đã cấy thử ở nhiều nơi nhưng chưa nơi nào lúa tốt như ở Ninh Bình. Đây là giống năng suất, ngắn ngày lại đáp ứng chủ trương của tỉnh, rút ngắn mùa vụ làm vụ đông sớm. Đặc biệt DA đã liên kết được cả nghìn hộ dân từ SX manh mún chuyển thành vùng SX tập trung, tạo ra sản phẩm chất lượng cao, dễ tiêu thụ.
Theo GS Vịnh, vùng giống QR1 tại Yên Khánh ước tính SX được trên 2.000 tấn giống/vụ, đảm bảo cung ứng SX trên 60.000 ha lúa thương phẩm. Với giống năng suất như QR1, tăng 5-10% so với giống lúa thuần khác thì mỗi vụ làm lợi cho bà con nông dân cả trăm tỷ đồng. Ông Vịnh ví von, thành công của DA này có sức lan tỏa lớn, ví như con thuyền đang bơi ra biển lớn. Nông dân là thân con thuyền, người cầm cờ dong thuyền là DN, nhà khoa học đứng ở phía sau, tất cả vững tay chèo con thuyền tiến lên CNH-HĐH.
TS Hà Quang Dũng, Giám đốc Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón quốc gia cũng đánh giá cao DASX giống lúa QR1 ở Ninh Bình. “Trước đây ở miền Nam có mô hình SX giống nông hộ nhưng không đặc thù và hiệu quả như ở Ninh Bình. DASX giống QR1 tuy mức độ thành công chưa lớn nhưng để làm được cũng không đơn giản. DA tạo được tính chuyên nghiệp cho nông dân. Và điều quan trọng là tạo cho bà con “cần câu”, biết cách làm ăn bài bản hơn sau khi kết thúc DA…”, ông Dũng nói.
