Sự kiện Mạc Ngôn thắng giải Nobel Văn học 2012 được các nhà chuyên môn nhìn nhận “do gốc rễ nông dân” mà có được.
TÂM ĐIỂM CHÂU Á
Nhận định về nhà văn nhận giải Nobel Văn học 2012, ông Peter Englund, Chủ tịch Viện Hàn lâm Thụy Điển nói trên Guardian rằng: “Sự nghiệp văn chương của Mạc Ngôn có được là do gốc gác nông dân. Ông viết về nông dân, về cuộc sống nông thôn, về những người đấu tranh để tồn tại, đấu tranh cho phẩm giá của họ, đôi khi chiến thắng nhưng đánh mất gần hết thời gian của cuộc đời. Nền tảng cho các cuốn sách đã được đặt ra khi Mạc Ngôn còn nhỏ, được nghe kể các truyện dân gian mô tả chủ nghĩa hiện thực huyền ảo. Mạc Ngôn rất biết cách lồng yếu tố siêu nhiên vào những thứ thông thường. Ông là một người kể chuyện bẩm sinh".
Nhà văn Mạc Ngôn
Theo đánh giá của Ủy ban giải Nobel 2012, tác phẩm của nhà văn Mạc Ngôn đã thể hiện được những cảm xúc rất sâu sắc, làm khuấy động giải thưởng văn học trong năm nay. Trước khi giải Nobel Văn học 2012 được công bố, trên các trang cá cược online lớn, tỷ lệ đặt cược diễn ra khá sôi động, trong đó có hai nhà văn châu Á là nhà văn Haruki Murakami của Nhật Bản và đương kim giải Nobel Văn học 2012 năm nay, nhà văn Mạc Ngôn của Trung Quốc. Được biết, giải Nobel Văn học năm ngoái được trao cho nhà thơ người Thụy Điển Tomas Transtroemer với tập thơ 15 bài “Cô đọng và thực tế”.
Giải Nobel Văn học là giải thưởng được mong chờ nhất trong khuôn khổ lễ trao giải Nobel 2012. Năm 1901, giải Nobel Văn học đầu tiên được trao cho nhà thơ người Pháp Sully Prudhomme bởi tác phẩm của ông đã “kết hợp được phẩm chất tốt đẹp của con người thể hiện trong trái tim và trí tuệ”.
Dù được đánh giá cao nhất với tác phẩm “Báu vật của đời”, nhưng theo đánh giá của các nhà phê bình văn học Trung Quốc, bộ 3 tác phẩm đã làm nên “hiện tượng Mạc Ngôn” trong lòng công chúng trên văn đàn nước này bao gồm: “Cao lương đỏ”, “Củ cải đỏ trong suốt” và “Châu chấu đỏ”. Trong bộ ba tác phẩm này, người ta thấy một Mạc Ngôn với phong cách kể chuyện nặng nề, u ám, với những câu chuyện thật đến trần trụi về bản chất con người, những dục vọng, đố kỵ nhiều khi nằm ngoài tầm kiểm soát.
Truyện của Mạc Ngôn chính vì vậy khó có một sự tiếp xúc thẳng thắn tới những “hồ nghi” không đáng có của nhiều đối tượng độc giả trí thức. Thông thường, cá nhân một độc giả sẽ rất khó đánh giá được hết “báu vật” về ngôn từ trong tác phẩm của Mạc Ngôn.
Nói về “Châu chấu đỏ”, đó là tập hợp những câu chuyện lặt vặt mà nhân vật chính hồi tưởng lại về những gì mình từng trải qua hoặc từng chứng kiến. Đó có thể là một vị giáo sư đại học có vẻ ngoài đạo mạo, đáng kính khi đứng trên bục giảng nhưng những bí mật trong cuộc đời ông lại là một sự sa đọa về đạo đức. Đó có thể là cặp vợ chồng dù đã căm ghét nhau nhưng vẫn cố gắng sống chung dưới một mái nhà để rồi người chồng luôn luôn say xỉn và người vợ luôn ngoại tình. Đó là một tác phẩm nổi bật trong dòng tác phẩm phồn hoa đô hội đã gây được tiếng vang lớn trong cộng đồng văn học mới xuất hiện.
"Báu vật của đời” là một tác phẩm nổi tiếng khác trong “vốn liếng” văn chương của Mạc Ngôn. Nó từng là hiện tượng của nền văn học Trung Quốc, tác phẩm được Hội Nhà văn Trung Quốc trao giải nhất ở thể loại tiểu thuyết năm 1995. “Báu vật của đời” đem lại cái nhìn khái quát về giai đoạn lịch sử hiện đại của Trung Quốc. Tác phẩm là đại diện tiêu biểu cho phong cách sáng tác dựa trên đề tài lịch sử của ông, nó được đánh giá là “phong cách Mạc Ngôn”, được khẳng định như một thương hiệu.
Tác phẩm nổi tiếng của Mạc Ngôn ở Việt Nam
NGÔI SAO NỔI MUỘN VÀ CUỘC CHIẾN VỚI MURAKAMI
Nếu tính riêng ở Việt Nam thì tác phẩm của Murakami vào Việt Nam sớm hơn Mạc Ngôn. Năm 1997, cuốn "Rừng Na Uy" đã được dịch và bán ở Việt Nam. Nhưng do sự tiếp thị và hoàn cảnh mà tác phẩm chưa được phổ biến vào thời điểm đó, sau này khi nhiều Cty tham gia xuất bản, dịch và quảng bá rộng rãi, những tác phẩm của Murakami đã được dịch và được biết đến như: “Biên niên ký chim vặn dây cót", "Kafka bên bờ biển", "Phía nam biên giới, phía tây mặt trời”.
| + Nhà văn Mạc Ngôn là người thứ 109 nhận giải thưởng danh giá Nobel Văn học. Như vậy, sau 12 năm mới có một người gốc châu Á giành giải Nobel Văn chương, và lại gắn với Trung Quốc. Người chiến thắng năm 2000 - Cao Hành Kiện - sinh ra ở Trung Quốc nhưng mang quốc tịch Pháp. + Nhà văn Mạc Ngôn tên thật là Quản Mạc Nghiệp, sinh ngày 17/2/1955 tại huyện Cao Mật, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, xuất thân từ nông dân. Ông lấy bút danh Mạc Ngôn có nghĩa là "không nói". Mạc Ngôn bỏ học từ năm 12 tuổi, trong thời Cách mạng Văn hóa, để làm việc kiếm sống rồi gia nhập quân đội. Ông bắt đầu viết khi ở trong quân ngũ, vào năm 1981. Đến năm 1984, ông trúng truyển vào Khoa văn thuộc Học viện Nghệ thuật Quân Giải phóng và tốt nghiệp năm 1986. |
Đối ngược lại, Mạc Ngôn vào Việt Nam muộn hơn vài năm, năm 2000 tác phẩm đầu tiên của Mạc Ngôn được dịch sang tiếng Việt là “Báu vật của đời”. Đây là một trong những tác phẩm quan trọng của Mạc Ngôn. Sau đó là hàng loạt tác phẩm như “Đàn hương hình", "Sống đọa thác đầy", "Củ tỏi nổi giận”...
Bản thân nhà văn Nhật Bản Kenzaburo Oe, người từng đoạt giải Nobel vào năm 1994 cũng không đánh giá cao Murakami. Nhưng một “tội lỗi” mà Murakami từng gây ra, đó là ông quá nổi tiếng, và nó là sự ghen tị cũng như lấn át tên tuổi so với các nhà văn đương đại cùng thời.
Đứng về góc độ giá trị hiện thực, giá trị nhân văn, thì có thể văn chương Mạc Ngôn được đánh giá cao hơn, mặc dù đứng về tầm trên các phương tiện đại chúng, trên phương diện bạn đọc, dư luận thì Murakami lại gây được những hiệu ứng tốt hơn, gần gũi và cũng đặc sắc, “bóng bẩy” thu hút hơn. Tuy vậy, chiến thắng cuối cùng của Mạc Ngôn vẫn là một chiến thắng gây tranh cãi, mấy ngày qua, người ta vẫn luôn dành sự nuối tiếc sâu sắc cho “ông vua” của dòng văn học đương đại Nhật Bản.
Nhìn chung, việc Mạc Ngôn được giải Nobel văn học năm nay, dù tranh cãi hay không, dù đứng trên góc độ tiêu cực nào, cũng rất khó phủ nhận được tài năng của nhà văn “chân đất” này.
